معني‌شناسي مکتب، نظام و علم در ادبيات اقتصاد اسلامي

حسن‌آقا نظري، استاد پژوهشگاه حوزه و دانشگاه ( نويسنده مسئول)
محمد جواد توکلي، استاديار گروه اقتصاد موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني (ره)،  Tavakoli@iki.ac.ir
محمد بيدار، دکتري فلسفه اقتصاد اسلامي، موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره)

تاريخ بارگزاري: 1397/7/14

چکيده

هرچند واژگان مکتب، نظام وعلم به طور فراوان در ادبيات اقتصاد اسلامي به كار مي‌رود، تفاهم چنداني در مورد مفهوم و رابطه آنها وجود ندارد. در اين مقاله به بررسي اين سه مفهوم و نسبت ميان آنها مي‌پردازيم. بنا به فرضيه مقاله، گزاره‌هاي اقتصاد اسلامي تنها شامل گزاره‌هاي مكتبي و علمي مي‌شوند. بر اساس يافته‌هاي تحقيق، مکتب اقتصادي اسلام، خطوط اصلي و اصول راهبردي فعاليت‌هاي اقتصادي بر اساس آموزه‌هاي اسلامي را بيان مي‌کند. علم اقتصاد اسلامي، واقعيت‌هاي اقتصادي حاصل از آموزه‌هاي نظري و عملي مکتب اسلام را توضيح داده و روابط بين متغيرهاي مستقل و وابسته را توصيف، تبيين و پيش‌بيني مي‌کند.  اما نظام اقتصاد اسلامي در بعد معرفتي، به جهت محتوا هويت مستقلي در کنار مکتب و علم اقتصاد اسلامي به شمار نمي‌رود. گزاره‌هاي نظام اقتصادي اسلام تركيبي از گزاره‌هاي مكتبي و علمي اقتصاد اسلامي است. همچنين گزاره‌هاي حاكي از سياست‌گذاري در اقتصاد اسلامي نيز تركيبي از گزاره‌هاي مكتب و علم اقتصاد اسلامي مي‌باشد.

واژگان کليدي: مکتب اقتصاد اسلامي، نظام اقتصادي اسلام، علم اقتصاد اسلامي، سياست‌گذاري اقتصادي، اقتصاد اثباتي، اقتصاد هنجاري.