محمدجمال خليليان اشكذري

* مصطفي ابوطالب‌دخت شوركي / دانشجوي دكتراي فلسفة اقتصاد اسلامي، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني    mostafa_abutaleb2000@yahoo.com
محمدجمال خليليان اشكذري / دانشيار گروه اقتصاد، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني    m_khalil411@yahoo.com
محمدجواد توكلي / دانشيار گروه اقتصاد، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني    tavakoli@iki.ac.ir
دريافت: 25/12/1398 ـ پذيرش: 20/06/1399

سال هشتم، شماره دوم، پياپي 16، بهار و تابستان 1396

محمدجمال خليليان اشکذري / دانشيارگروه اقتصاد، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني ره m_khalil411@yahoo.com

سال پنجم، شماره دوم، پياپي 10، بهار و تابستان 1393

محمدجمال خليليان اشكذري / دانشیار گروه اقتصاد مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره                                            mg_khalil41@yahoo.com

محمدهادي آزادي / دانشجوی دکترای دانشگاه عدالت               

دريافت: 12/12/1392 ـ پذيرش: 22/4/1393

چكيده

امروزه همه سياست‌ها، اهداف و برنامه‌هاي سالانه يك نظام حكومتي، در قالب بودجه نمايان و عملياتي مي‌شود. اين امر، اهميت تدوين معيارهاي شرعي و عقلايي تخصيص بهينه بودجه دولت اسلامي را يقيني مي‌كند. اين مقاله با استفاده از روش استنباط فقهي، به استخراج معيارهاي تخصيص منابع مالي در دولت اسلامي مي‌پردازد. بنا به فرضيه مقاله، تخصيص بودجه دولت اسلامي بايد بر اساس معيارهاي  نياز، كار، مصلحت، كارايي و عدالت صورت گيرد. يافته‌هاي مقاله نشان مي‌دهد كه تخصيص هريك از بودجه‌هاي جاري و عمراني، تابع معيارهاي خاص خود است. معيار تخصيص بودجه جاري، در بيشتر موارد كار و نياز است. بودجه عمراني نيز بايد بر اساس معيار نياز، كارايي و مصلحت تخصيص يابد. معيار عدالت نيز همچون چتري بر همه اقسام توزيع بيت المال و تخصيص بودجه سايه افكنده، رعايت آن شرط اصلي تخصيص بهينه آنها از ديدگاه اسلامي است. يكي از مسائل مهم در اين زمينه، اولويت‌بندي معيارها در صورت بروز تزاحم در تخصيص بودجه است.  در اين زمينه، مي‌توان به مواردي چون تقدم عدالت بر كارايي و اولويت مصالح اجتماعي بر مصالح فردي اشاره كرد.

كليد‌واژه‌ها: بيت المال، منابع مالي، مصارف بيت المال، بودجه دولت اسلامي، معيار تخصيص بودجه. 
طبقه بندي JEL: H61، H72، P4.

سال چهارم، شماره دوم، پياپي 8، بهار و تابستان 1392، ص 77 ـ 102
مباني و معيارهاي پيشرفت انساني از ديدگاه اسلام*

محمدجمال خليليان/ دانشیار گروه اقتصاد مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمیني    mg_khalil41@yahoo.com
سيدحميد جوشقاني نائيني / دانش‌پژوه دکترای اقتصاد مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی   
قاسم عسكري / دانش‌پژوه دکترای اقتصاد دانشگاه عدالت تهران    
محمد بيدار / دانش‌پژوه دکترای اقتصاد مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی   
دريافت: 16/12/1391 ـ پذيرش:1/6/1392

چكيده

ارائة شاخص پیشرفت انسانی از دیدگاه اسلام را می‌توان یکی از مباحث مهم در ترسیم الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت دانست. دستیابی به این هدف مستلزم توجه به معیارها و مبانی پیشرفت انسانی اسلامی است. شاخص توسعة انسانی متعارف با نگرشی خاص و محدود به انسان، تمامی اهداف شاخص را متوجه رفاه مادی کرده و جنبه روحی و معنوی انسان به عنوان اساسی‌ترین بعد وجودی وی را، مورد غفلت قرار داده است. مقاله حاضر با استفاده از روش تحلیلی-استنباطی در صدد استخراج معیارهای پیشرفت انسانی از دیدگاه اسلام از قرآن و روایات و تبیین مبانی حاکم بر آن است. يافته‌هاي مقاله كه به روش توصيفي-تحليلي انجام گرفته نشان مي‌دهد که دینداری، علم و معرفت، آزادگی و کرامت و تأمین معیشت، 4 معیار در شاخص پیشرفت انسانی مورد نظر اسلام می باشند. بر این اساس، شاخص پیشرفت انسانی علاوه بر در نظر گرفتن معیارهای شاخص توسعه انسانی متعارف از جمله علم،سلامت و رفاه نسبی، مقوله های دیگری چون دینداری، معرفت، و کرامت و آزادگی  را نیز مورد توجه قرار می دهد. معیارهای معرفی شده برای پیشرفت انسانی مبتنی بر مبانی فکری اسلام از جمله نگاه متعالی اسلام به انسان و تکامل قرار دارد. ارائه این معیارها می تواند باعث معرفی شاخص های متمایز برای پیشرفت انسانی شود که به برخی از آن ها در مقاله اشاره شده است.
كليد واژه‌ها: معیار، شاخص، توسعه انسانی، پیشرفت انسانی

* اين مقاله برگرفته از طرح پژوهشي شاخص‌هاي پيشرفت انساني از ديدگاه اسلام مي‌باشد كه با حمايت دانشگاه شهيدبهشتي انجام شده است.

* برای مشاهده بهتر این مقاله، نسخه pdf آن را در پایین مقاله مشاهده فرمایید.

سال دوم، شماره دوم، پياپي چهارم، بهار و تابستان 1390، صفحه 127 ـ 152

Ma'rifat-i Eghtesadi, Vol.2. No.2, Spring & Summer 2011

محمدجمال خليليان اشكذري**

چكيده

بي‌شك، بازار اسلامي نقشي اساسي در تحقق پيشرفت و توسعه جامعة اسلامي ايفا مي‌كند. در اين چارچوب، ضرورت توجه به مشخصه‌هاي اين نهاد اجتماعي و همچنين شاخص‌هاي ارزيابي آن دو چندان مي‌شود. در كنار مشخصه‌هاي مختلف بازار اسلامي، سهولت و آسان بودن مبادلات، جايگاه ويژه‌اي دارد. هدف تحقيق حاضر آن است‌كه شاخص‌هاي اندازه‌گيري تسهيل مبادلات را در بازار اسلامي بررسي و تبيين كند. يافته‌هاي پژوهش كه به روش كتابخانه‌اي انجام شده، نشان مي‌دهد كه افزايش سرعت مبادلات، كاهش هزينه‌ها و كاهش درجه نااطميناني، سه معيار اساسي براي تحقق تسهيل مبادلات‌اند. با توجه به موارد ظهور و بروز اين مؤلفه‌ها در خارج مي‌توان ميزان وجود مبادلات آسان در بازار را با استفاده از شاخص‌هاي كمّي، چون شاخص رضايت فروشنده و مشتري، نظارت بر بازار، شفافيت بازار، مناسب بودن مكان مبادله، آگاهي و پايبندي به احكام مبادلات، آگاهي و پايبندي به آداب و اخلاق اسلامي، آگاهي و پايبندي به قوانين و مقرّرات مربوط به مبادلات، آگاهي و پايبندي به شيوه‌هاي فني و اقتصاديِ مبادلات، بازاريابي مناسب، كاهش فاصله بين توليد و مصرف و ساز و كارهاي ‌جديد به‌دست آورد و مبادلات را مورد سنجش قرار داد.

كليدواژه‌ها: تسهيل مبادلات، بازار اسلامي، شاخص، معيار.

طبقه‌بندي JEL: M, G14, D42, D4

، سال دوم، شماره دوم، بهار و تابستان 1389، ص 73 ـ 94

محمد جمال خليليان اشكذري*

چكيده

در نگرش اسلامي، ارتباطي وثيق ميان مباني نظري و عملي مصرف در جامعه اسلامي، وجود دارد. مباني نظري مصرف، رويكرد كلي اسلام به مصرف را معين مي‌كند. اين جهت‌گيري، موجب شكل‌گيري مباني عملي مصرف به عنوان اصول عملي حاكم بر مصرف در جامعه اسلامي مي‌شود. در اين نوشتار، با استفاده از روش تحليلي، مباني نظري و عملي مصرف در جامعه اسلامي بررسي شده و با تطبيق بحث بر وضعيت مصرف در ايران راهكارهاي عملياتي براي حركت در جهت تأمين مباني عملي مصرف در جامعه اسلامي ارائه مي‌شود. فرضيه اصلي تحقيق آن است كه تحقق مباني عملي مصرف در ايران نيازمند استفاده از مجموعه‌اي از راهكارهاي فرهنگي و اقتصادي است. مقاله حاضر، پس از بيان مباني نظري و عملي بحث، ارتقاي آموزش عمومي و جهت دهي رسانه‌ها، معرفي اسوه‌هاي برتر، اصلاح نظام قيمت‌ها وداشتن الگو و برنامه مناسب را به عنوان چهار راهكار مهم براي اصلاح الگوي مصرف جامعه مطرح كرده است.

كليد واژه‌ها: مصرف، مباني نظري، مباني عملي و راهكارهاي اصلاح الگوي مصرف.