Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, Volume 15, Issue 2, No 30, Year 2025 , Pages 29-52

    The Independence of the Central Bank from the Perspective of Islamic Economics (A Case Study of the Islamic Republic of Iran)

    Article Type: 
    Research
    Writers:
    Mohammad javad Mohaqeq-Nia / Assistant Professor, Department of Finance and Banking, Faculty of Management and Accounting, Allameh Tabataba’i University / mgmohagh@yahoo.com
    Seyyed Mohammad Kazem Rajaei Rameshe / Professor, Department of Economics, Imam Khomeini Educational and Research Institute / rajaii@iki.ac.ir
    Nasroallah Khalili Tirtashi / Assistant Professor, Department of Economics, Islamic Azad University, Naragh Branch / khalili631342@gmail.com
    ✍️ Mohsen Khalili / PhD Candidate in Economics, Imam Khomeini Educational and Research Institute / m.khalili70@gmail.com
    Pages: 29-52 Receive Date: 2025/10/18 Accept Date: 2025/10/18
    dor 20.1001.1.20422322.1403.15.2.2.6
    doi 10.22034/marefateeqtesadi.2025.5001231
    Abstract: 
    One of the key ideas in enhancing the effectiveness of monetary policy is the proposition of central bank independence. This study, employing an analytical approach, investigates the notion of central bank independence from the standpoint of Islamic economics, with a particular focus on the Islamic Republic of Iran. Given that the central bank functions as the monetary institution of an Islamic government and operates as an agent of the Guardian Jurist (Wali al-Faqih), strengthening its governance structure is of paramount importance. According to the findings of the study, rather than advocating for the independence of the central bank, the discourse should shift toward reinforcing its governance capacity. Within this framework, five scenarios are proposed for improving the governance of the Central Bank in the Islamic Republic of Iran. Among these scenarios, the preferred model is one in which the Governor of the Central Bank, alongside the Cabinet, is introduced to the Parliament for a vote of confidence. In this model, the Islamic Consultative Assembly exercises continuous oversight over the Central Bank, based on the performance evaluation index proposed in this article.
    Keywords: 
    Islamic economics
    Central Bank Governance
    Central Bank Independence
    Central Bank Performance Evaluation
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :نظریه استقلال بانک مرکزی در اقتصاد اسلامی (بررسی موردی جمهوری اسلامی ایران)
    Abstract: 
    یکی از ایده‌های مهم در زمینۀ تقویت اثربخشی سیاست‌های پولی، طرح استقلال بانک مرکزی است. پژوهش حاضر با استفاده از روش تحلیلی به بررسی استقلال بانک مرکزی از نگاه اقتصاد اسلامی با مطالعۀ موردی جمهوری اسلامی ایران می‌پردازد. با توجه به اینکه بانک مرکزی نهاد پولی حکومت اسلامی و کارگزار ولی ‌‌فقیه است، تقویت حکمرانی این نهاد از اهمیت بالایی برخوردار است. بر اساس یافته‌های مقاله، به‌جای سخن از استقلال بانک مرکزی باید از تقویت قدرت حکمرانی آن سخن گفت. در این چارچوب پنج سناریو برای تقویت حکمرانی بانک مرکزی در جمهوری اسلامی ایران قابل طرح است. بر اساس یافته‌های مقاله، در میان این سناریوها، الگوی مطلوب حکمرانی بانک مرکزی الگویی است که در آن رئیس ‌کل بانک مرکزی به همراه هیئت وزیران به مجلس برای کسب رأی اعتماد معرفی می‌شود. بر اساس این الگو، مجلس شورای اسلامی به‌طور مداوم بر بانک مرکزی نظارت می‌کند؛ این نظارت بر اساس شاخص ارزیابی عملکرد بانک مرکزی پیشنهادی مقاله انجام می‌شود.
    Keywords: 
    اقتصاد اسلامی
    حکمرانی بانک مرکزی
    استقلال بانک مرکزی
    ارزیابی عملکرد بانک مرکزی
    References: 
    • قرآن کریم.
    • احمد صومعه‌سرایی، نوشین (1378). بررسی ارتباط درجۀ استقلال بانک مرکزی و عملکرد اقتصادی در کشورهای در حال توسعه (با تأکید بر ایران). پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشکدۀ علوم انسانی و اجتماعی. دانشگاه مازندران.
    • بایزیدی، رحمن (1393). تحلیل مقایسه‌ای مبانی نظری استقلال بانک مرکزی در اقتصاد متعارف و اقتصاد اسلامی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشکدۀ اقتصاد. دانشگاه علوم اقتصادی تهران.
    • برزگر، نیکسا (1394). تأثیر استقلال بانک مرکزی بر عملکرد نظام هدف‌گذاری تورم در ایران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه فردوسی.
    • بوستانی، رضا و صلوی‌تبار، شیرین (1396). بررسی استقلال بانک مرکزی از بعد مالی. روند، 24(78)، 75ـ108.
    • تقوی، محمدآصف و جابری، علی (1399). بررسی قلمرو دخالت حکومت اسلامی در اقتصاد. حکومت اسلامی، 25(3)، 126ـ158.
    • تقی‌پور، انوشیروان و دیگران (1383). بررسی رابطۀ بین استقلال بانک مرکزی و تورم در ایران. برنامه‌ریزی و بودجه، 9(2)، 59ـ93.
    • توسلی، اسماعیل (1384). بررسی استقلال بانک مرکزی در نظام دموکراسی غربی و نظام مردم‌سالاری دینی. رواق هنر و اندیشه، 4(41).
    • جعفرخانی، مهسا (1394). بررسی نظری و تجربی مسئلة استقلال بانک مرکزی: رهیافت برای اقتصاد ایران. پایان‌نامة کارشناسی ارشد. دانشگاه یزد.
    • جعفری صمیمی، احمد و درخشانی درآبی، کاوه (1394). استقلال بانک مرکزی در ایران: تحلیل نظری و تجربی. پژوهش‌های پولی و بانکی، 8(24)، 167ـ190.
    • حبیبی، محمد (1377). استقلال بانک مرکزی و ارتباط آن با میزان تورم در ایران. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه فردوسی.
    • حیدری، حسن (1375). استقلال بانک مرکزی و جایگاه آن در نظام پولی و بانکی جمهوری اسلامی ایران. پایان‌نامة کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس تهران.
    • خلیلی ‌تیرتاشی، نصرالله (1399). بررسی فقهی سیاست مالیات تورمی. قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
    • درودیان، حسین (1401). معماران پول، روایتی نو از نقش بانک‌ها در خلق پول. تهران: نهادگرا.
    • رجایی، سیدمحمدکاظم (1391). اقتصاد خرد با نگاهی به مباحث اسلامی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • رجایی، سیدمحمدکاظم و معلمی، سیدمحمدمهدی (1394). درآمدی بر مفهوم عدالت اقتصادی و شاخص‌های آن. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
    • رحمانی، تیمور و صادق‌زاده، محمدامین (1389). تأثیر استقلال بانک مرکزی بر مبادلة تورم بیکاری. پول و اقتصاد، 2(6)، 213ـ234.
    • رفیعی آتانی، عطاءالله (1386). جایگاه دولت در نظام اقتصادی اسلام (دولت مصالح). اقتصاد اسلامی، 7(28)، 37ـ59.
    • رفیعی تفرشی، مهدی (1378). استقلال بانک مرکزی، مبانی نظری، تجربی و جنبه‌های کاربردی آن در ایران. پایان‌نامة کارشناسی ارشد. مؤسسۀ عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی.
    • زراءنژاد، منصور (1383). دخالت دولت در نظام اقتصادی از دیدگاه نظام اقتصادی اسلام. اقتصاد مقداری، 1(1)، 7ـ22.
    • زرین اقبال، حسن، جعفری صمیمی، احمد و طهرانچیان، امیرمنصور (1397). تأثیر استقلال بانک مرکزی بر نوسانات تولید و تورم در ایران. پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، 8(30)، 33ـ54.
    • سوری، مرضیه (1399). بررسی تأثیر استقلال بانک مرکزی بر تعامل حجم نقدینگی بر تورم در ایران. تهران: دانشگاه خاتم.
    • شیرمنهجی، محمدباقر (1399). فراتحلیل رابطۀ بین استقلال بانک مرکزی و تورم: رهیافتی اسلامی. پایان‌نامة کارشناسی ارشد. دانشگاه علامه طباطبائی.
    • عسگری، بهنام (1389). تأثیر استقلال بانک مرکزی بر نظام مدیریت نقدینگی: مورد مطالعه کشورهای صادرکنندة نفت. پایان‌نامة کارشناسی ارشد. دانشگاه اصفهان.
    • قربانی، رضا (1394). بررسی میزان استقلال بانک مرکزی و نقش آن در کاهش یا افزایش نرخ رشد تورم در ایران. پایان‌نامة کارشناسی ارشد. مرکز پیام نور تهران غرب.
    • کمیجانی، اکبر و دیگرن (1391). هدف اصلی سیاست پولی و نهاد تعیین‌کنندة آن در نظام اقتصادی اسلام. معرفت اقتصاد اسلامی، 3(2)، 123ـ144.
    • معدلت، کوروش (1375). اهمیت اقتصادی استقلال بانک مرکزی. پایان‌نامة کارشناسی ارشد. دانشگاه تهران.
    • معدلت، کوروش (1379). بررسی جایگاه و ساختار مطلوب بانک مرکزی. تهران: مؤسسة تحقیقات پولی و بانکی پژوهشکدة بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
    • مقامی، محمد (1397). بررسی تأثیر بدهی عمومی و تورم بر استقلال بانک مرکزی. پایان‌نامة کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی نراق.
    • میراحمدی هوتکی، محبوبه (1393). بررسی استقلال بانک مرکزی و رابطة آن با نقدینگی. کرمان: دانشگاه باهنر کرمان.
    • واحدی، محدثه (1394). بررسی اثر استقلال بانک مرکزی بر بی‌ثباتی مالی: مطالعة موردی کشور‌های منطقة منا. پایان‌نامة کارشناسی ارشد. دانشگاه علامه محدث نوری.
    • همایونی، علی (1395). نقش نهادهای سیاسی در اثربخشی استقلال بانک مرکزی. پایان‌نامة دانشگاه محدث نوری.
    • یزدان‌پناه، محسن و درودیان، حسین (1399). بانکداری مرکزی و توسعه، الگویی بدیل از حکمرانی پولی در بستر بحران بانکی ایران. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
    References: 
    • Alesina, A . (1988) .Mactoeconomics and Politics. NBER Macroeconomics, 3, 52-17 .
    • Alesina, A. & Summers, L. H. (1993). Central Bank Independence and Macroeconomic Performance: Some Comprative Evidence. Journal of Money, Credit and Banking, 25(2), 151-162.
    • Astroulakis, N .(2014) .An Ethical Analysis of Neoliberal Capitalism: Alternative.
    • Bade, R. & Parkin, M. (1988). Central Bank Laws and Monetary Policy. Department of Economics University of Wetern Ontario.
    • Baltensperger, E., Fischer, A & Jordan, T. (2007). Strong goal independence and inflation targets. European Journal of Political Economy, 23(1), 105-88.
    • Barro, R., J. and Gordon, D. .(1983) Rules Discretion and Reputation in a Model of Monetary Policy. Journal of Monetary Economics, 12(1), 101-121.
    • Best, J. (2018). technocratic exceptionalism monetary policy and the fear of democracy. International Political Sociology.
    • Campillo, M. & Miron, J. (1997). Why does inflation differ across countries? In C. D. Romer & D. H. Romer (Eds.), Reducing inflation: Motivation and strategy (p. 336–357) University of chicago press.
    • Cukierman, A. (1992). Central Bank Strategy, Credibility, and Independence: Theory and Evidence. Cambridge.
    • Cukierman, A., Webb, S. B. & Neypati, B. (1992). Measuring the Independence of Central Banks and Its Effect on Policy Outcomes. The World Bank Economic Reciew, 6(3), 353-398. 
    • Green, D. & Davies, H. (2010). Banking on the Future: the fall and rise of central banking. New jersey: Princeton University Press.
    • De Haan, J. & Eijffinger, S .(2016). THe Politics of Ventral Bank Independence. De Nederlandsche Bank Working Paper.
    • Debelle, G. & Fischer, S. (1994). How Independent Should a Central Bank be? Federal Reserve Bank of Boston, 38, 195-225.
    • Elgie, R. & Helen, T. (1998). The Politics of Central Banks. Routledge.
    • Epstein, G. A. & Yeldan, E. (2009). Beyond inflation targeting: assessing the impacts and policy alternatives. Edward Elgar Publishing.
    • Fischer, S. (1995). Central-Bank Independence Revisited. The American Economic Review.
    • Grilli, V., Masxiandaro, D. & Tabellini, G .(1991). Political and monetary institutions and public financial policies in the industrial countries. Economic Policy, 7, 341-392. 
    • Haldane, A. G. (2014). Central bank Psychology Speechat the Leadership. stress and hubris conference. London: Royal sosiety of Medicine.
    • Harvey, D .(2005). A Brief History of Neoliberalism. Oxford University Press.
    • Hayek, F. (1944). The Road to Serfdom. University of Chicago Press.
    • I. M. F. (2001). Government Finance Statistics Manual. I. M. F.
    • Kydland, F. & Prescott, E. (1977). Rules Rather Than Discretion: The Inconsistency of Optimal Plans. Journal of Political Economy, 85,(3), 473-492.
    • Mishkin, F. & Eakins, S. (2012). Financial Markets and Institutions Boston: Pearson. 
    • Palley, T. (2020). Central Bank Independence: A Rigged Debate based on false Politics and Economics. Universidad Nacional Autónoma de México, Facultad de Economía.
    • Posen, A. (1993). Why central bank independence does not cause low inflation: there is no institutional fix for politics. Finance and International Economy.
    • Rogof, K .(1985). The Optimal Commiment to an Intermediate Monetary Target. Quarterly Journal of Economivs, 100(4), 169-189.
    • Stiglitz, J. E .(2002). Globalization and Its Discontents. W.W. Norton.
    • Taylor, J. B. (2013). The Effectiveness of Central Bank Independence Versus Policy Rules. Stanford Institute for Economic Policy Research.
    • 35 reads
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Mohaqeq-Nia, Mohammad javad, Rajaei Rameshe, Seyyed Mohammad Kazem, Khalili Tirtashi, Nasroallah, Khalili, Mohsen.(2025) The Independence of the Central Bank from the Perspective of Islamic Economics (A Case Study of the Islamic Republic of Iran). Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 15(2), 29-52 https://doi.org/10.22034/marefateeqtesadi.2025.5001231

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Mohammad javad Mohaqeq-Nia; Seyyed Mohammad Kazem Rajaei Rameshe; Nasroallah Khalili Tirtashi; Mohsen Khalili."The Independence of the Central Bank from the Perspective of Islamic Economics (A Case Study of the Islamic Republic of Iran)". Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 15, 2, 2025, 29-52

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Mohaqeq-Nia, M, Rajaei Rameshe, S, Khalili Tirtashi, N, Khalili, M.(2025) 'The Independence of the Central Bank from the Perspective of Islamic Economics (A Case Study of the Islamic Republic of Iran)', Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 15(2), pp. 29-52

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Mohaqeq-Nia, M, Rajaei Rameshe, S, Khalili Tirtashi, N, Khalili, M. The Independence of the Central Bank from the Perspective of Islamic Economics (A Case Study of the Islamic Republic of Iran). Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 2025; 15(2): 29-52