Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, Volume 5, Issue 2, No 10, Year 2025 , Pages 129-149

    Financial Resources and the Standards of Budget Allocation in Islamic Government

    Article Type: 
    Research
    Writers:
    Mohammad jamal Khalilian Ashkezari / Associate Professor of Economics, IKI / m_khalil411@yahoo.com
    ✍️ Mohammad Hadi Azadi / PhD Student of Justice University
    Abstract: 
    Nowadays, all annual policies, aims and programs of governmental system are shown in the form of budget. This specifies the importance of the shar’i and rational standards the optimum budget allocation of Islamic government. Using a fiqhi inference method, the paper seeks to bring out the standards of allocating financial resource in Islamic government. The paper's supposition is that the budget allocation of Islamic government should be based on such standards, like: need, work, expediency, efficiency and justice. The findings of the paper show that the allocation of any current and development budget has its own specific standards. In most cases, the standards of current budget allocation are work and need. Development budgets should also be allocated on the basis of such standards, like; need, efficiency and expediency. Furthermore, the standard of justice covers all kinds of bayt al-mal(treasury) distribution and budget allocation and, according to Islam, observing it is the main provision of their optimum allocation. One of the main issues related to this question is prioritization of standards in case of occurrance of conflict in budget allocation. Here, we can refer to such cases like the preference of justice over efficiency and priority of social interests over personal interests.
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :منابع مالی و معیارهای تخصیص بودجه در دولت اسلامی
    Abstract: 
    امروزه همه سیاست ها، اهداف و برنامه های سالانه یک نظام حکومتی، در قالب بودجه نمایان و عملیاتی می شود. این امر، اهمیت تدوین معیارهای شرعی و عقلایی تخصیص بهینه بودجه دولت اسلامی را یقینی می کند. این مقاله با استفاده از روش استنباط فقهی، به استخراج معیارهای تخصیص منابع مالی در دولت اسلامی می پردازد. بنا به فرضیه مقاله، تخصیص بودجه دولت اسلامی باید بر اساس معیارهای  نیاز، کار، مصلحت، کارایی و عدالت صورت گیرد. یافته های مقاله نشان می دهد که تخصیص هریک از بودجه های جاری و عمرانی، تابع معیارهای خاص خود است. معیار تخصیص بودجه جاری، در بیشتر موارد کار و نیاز است. بودجه عمرانی نیز باید بر اساس معیار نیاز، کارایی و مصلحت تخصیص یابد. معیار عدالت نیز همچون چتری بر همه اقسام توزیع بیت المال و تخصیص بودجه سایه افکنده، رعایت آن شرط اصلی تخصیص بهینه آنها از دیدگاه اسلامی است. یکی از مسائل مهم در این زمینه، اولویت بندی معیارها در صورت بروز تزاحم در تخصیص بودجه است.  در این زمینه، می توان به مواردی چون تقدم عدالت بر کارایی و اولویت مصالح اجتماعی بر مصالح فردی اشاره کرد.
    References: 
    • نهج‌البلاغه، 1372، شريف رضى، ترجمة سيدجعفر شهيدي، تهران، انقلاب اسلامي.
    • ابن حيون، نعمان‌بن محمد مغربى، 1385ق، دعائم الإسلام و ذكر الحلال و الحرام و القضايا و الأحكام، چ دوم، قم، آل‌البيت.
    • ابن شعبه، حسن‌بن علي، 1416ق، تحف العقول عن آل الرسول، تهران، اسوه.
    • ابن شهر آشوب، 1379ق، مناقب آل أبي طالب عليهم السلام، قم، علامه.
    • ابن منظور، محمدبن مكرم، 1405ق، لسان العرب، قم، ادب الحوزة..
    • ابن هشام، بي‌تا، السيره النبويه، بيروت، دارالمعرفه.
    • اجتهادي، ابوالقاسم، 1363، بررسي وضع مالي و ماليه مسلمين از آغاز تا پايان دوران اموي، تهران، سروش.
    • احمدى ميانجى، علي، 1377، مكاتيب الرسول صلّى الله عليه و آله و سلّم، قم، دار الحديث.
    • آزادي، محمدهادي، 1391، منابع، مصارف و معيارهاي تخصيص بيت المال در اسلام با بررسي تطبيقي بودجه كشور، پايان‌نامه كارشناسي‌ارشد، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره).
    • باقري، فردين، 1386، عدالت اجتماعي در گستره جهاني، چ دوم، تهران، جهاد دانشگاهي.
    • بلاذري، احمدبن يحيي، 1988، فتوح البلدان، بيروت، دارالمكتبه الهلال.
    • ثقفي، ابراهيم‌بن محمد، 1410ق، الغارات أوالإستنفار و الغارات، قم، دار الكتاب الإسلامي.
    • جعفري صميمي، احمد، 1371، اقتصاد بخش عمومي، تهران، سمت.
    • حائري، سيدكاظم، 1376، «مصاحبه»، فقه اهل بيت(ع)، ش 11، ص121-142.
    • حرعاملي، محمدبن حسن، 1401ق، وسائل الشيعه، تهران، مكتبه الاسلاميه.
    • حكيم، محسن، 1350، مستمسك العروه الوثقي، بيروت، دار احياء تراث العربي.
    • حلى، جمال‌الدين مقداد (فاضل مقداد)، 1404ق، التنقيح الرائع لمختصر الشرائع، قم، كتابخانه آيت‌الله مرعشي نجفي.
    • ـــــ ،1343، كنز العرفان في فقه القرآن، قم، مكتبه المرتضويه.
    • درخشان، مسعود، 1374، «ملاحظاتي در مفاهيم و نقش ماليات در اقتصاد اسلامي و اقتصاد متعارف»، پژوهشها و سياستهاي اقتصادي، ش 1 و 2، ص5-29.
    • راغب اصفهاني، ابي‌القاسم، 1416ق، مفردات الفاظ القرآن، دمشق، دار القلم.
    • رجايي، سيدمحمد كاظم و سيدمهدي معلمي، 1392، «درآمدي بر مفهوم عدالت اقتصادي و شاخص‌هاي آن، مقاله مفهوم و شاخص عدالت اقتصادي»، معرفت اقتصاد اسلامي، ش 9، ص5-30.
    • رضايي، مجيد و ديگران، 1379، نظام مالي دولتهاي مسلمان از ظهور اسلام تا قرن چهارم هجري، نظام مالي اسلام (مجموعه مقالات)، به اهتمام احمدعلي يوسفي، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي.
    • رضايي، مجيد، 1382، «مالياتهاي حكومتي؛ مشروعيت يا عدم مشروعيت؟»، نامه مفيد، ش35، ص63-84.
    • ـــــ ، 1389، مقدمه‌اي بر ماليه عمومي در اسلام، تهران، سمت.
    • زبيدي، مرتضي، 1306ق، تاج العروس من جواهر القاموس، بيروت، دار مكتبه الحيات.
    • زين‌الدين بن على (شهيد ثانى)، 1413ق، مسالك الأفهام إلى تنقيح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامية.
    • شعباني، احمد، 1375، «تحليلي پيرامون زكات، زكات يا ماليات، كداميك؟»، مجله پژوهشي دانشگاه امام صادق (ع)، ش3، ص115-150.
    • صابري، حسين، 1384، فقه و مصالح عرفي، قم، دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه.
    • صدر، سيدكاظم، بي‌تا، نظام‌هاي اقتصادي صدر اسلام، تهران، دانشگاه شهيد بهشتي.
    • صدر، سيدمحمدباقر، 1375، اقتصادنا، قم، مكتب الاعلام الاسلامي.
    • صدوق، محمدبن علي، 1364، من لا يحضره الفقيه، قم، جامعه مدرسين.
    • ـــــ ، 1391ق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، بي‌جا، مكتبه الصدوق.
    • طريحى، فخرالدين، 1416ق، مجمع البحرين، تهران، كتابفروشى مرتضوى.
    • طوسى، ابوجعفر محمد بن حسن، بي‌تا، التبيان في تفسير القرآن، بيروت، دار احياء التراث العربي.
    • طوسى، محمدبن حسن، 1387ق، المبسوط في فقه الإمامية، تهران، المكتبة المرتضوية لإحياء الآثار الجعفرية.
    • ـــــ ، 1400ق، النهاية في مجرد الفقه و الفتاوى، بيروت، دار الكتاب العربي.
    • ـــــ ، 1407ق، تهذيب الأحكام، تهران، دار الكتب الإسلامية.
    • طوسي، فخار، 1380، «عدالت در گردآوري و هزينه‌سازي بيت‌المال»، نامه مفيد، ش27، ص137-168.
    • عاملى، محمدبن مكى (شهيد اول)، بي‌تا، القواعد و الفوائد، قم، كتابفروشى مفيد.
    • علي دوست، ابوالقاسم، 1388، فقه و مصلحت، قم، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي.
    • ـــــ ، 1388، فقه و مصلحت، قم، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي.
    • غفاري، هادي، 1388، نظام اقتصادي صدر اسلام، تهران، دانشگاه پيام نور.
    • كلينى، محمدبن يعقوب، 1407ق، الكافي، تهران، دار الكتب الإسلامية.
    • مجلسى، محمدباقر، 1403ق، بحار الأنوار، بيروت، دار إحياء التراث العربي.
    • مجلسى، محمدتقي، 1364، روضه المتقين في شرح من لا يحضره الفقيه، تهران، بنياد فرهنگ اسلامي كوشان‌پور.
    • مصباحي مقدم، غلامرضا، ويژه نامه نوروزي روزنامه خراسان، 25/12/1390، شماره انتشار 18080
    • مُلائي، روح‌الله، 1393، توزيع عادلانه منابع طبيعي و شاخص‌هاي آن از ديدگاه اسلام، پايان‌نامه كارشناسي‌ارشد رشته اقتصاد، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره)
    • منتظرى، حسينعلى، 1371، مبانى فقهى حكومت اسلامى(دراسات في ولايه الفقيه و فقه الدوله الاسلاميه)، قم، تفكر.
    • موسوي خمينى، سيدروح‌‌اللّه، بي‌تا(الف)، كتاب البيع، تهران، مؤسسة تنظيم و نشر آثار امام خمينى قدس سره.
    • ـــــ ، بي‌تا(ب)، توضيح المسائل، قم، جامعه مدرسين.
    • نجفى، محمدحسن، 1387، جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام، بيروت، دار إحياء التراث العربي.
    • نوري همداني، حسين، 1418ق، كتاب الخمس، قم، مهدي موعود.
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Khalilian Ashkezari, Mohammad jamal, Azadi , Mohammad Hadi .(2025) Financial Resources and the Standards of Budget Allocation in Islamic Government. Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 5(2), 129-149

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Mohammad jamal Khalilian Ashkezari; Mohammad Hadi Azadi ."Financial Resources and the Standards of Budget Allocation in Islamic Government". Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 5, 2, 2025, 129-149

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Khalilian Ashkezari, M, Azadi , M.(2025) 'Financial Resources and the Standards of Budget Allocation in Islamic Government', Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 5(2), pp. 129-149

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Khalilian Ashkezari, M, Azadi , M. Financial Resources and the Standards of Budget Allocation in Islamic Government. Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 2025; 5(2): 129-149