Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, Volume 7, Issue 1, No 13, Year 2025 , Pages 77-107

    The Nature and Function of the Philosophical Foundations of Islamic Economics

    Article Type: 
    Research
    Writers:
    Mohammad javad Tavakkoli / Assistant professor of the economic group, IKI / tavakoli@qabas.net
    Abstract: 
    In economic literature, the terms foundations and philosophical foundations lead to conceptual and functional ambiguity. This paper seeks to resolve this ambiguity by expounding the nature and function of the foundations of contemporary and Islamic economics. Based on the research hypothesis, the philosophical foundations have production as well as orientation functions and that the foundations cannot serve as the only factor in producing Islamic economic theories. The findings of this paper which are analyzed analytically show that the lack of conceptual clarity of the term foundation can cause such problems like the gap between the theory and its foundations and ineffectiveness of philosophical foundations in some parts of the Islamic economic literature. The findings present the two views in Islamic economy literature; productive foundations and underlying principles. In this paper, I conceive the philosophical foundations in Islamic economics to have both production and orientation functions simultaneously. Based on this approach, among the triple philosophical foundations in Islamic economics, epistemological foundations have mainly orientation function and the ontological and axiological foundations have a production function. Accepting the production function of philosophical foundations, however, does not necessarily mean imposing extra burden on the foundations in the process of producing conventional and Islamic economic knowledge.
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :چیستی و کارکرد مبانی فلسفی اقتصاد اسلامی
    Abstract: 
    در ادبیات اقتصادی، عنوان «مبانی» و «مبانی فلسفی» دچار ابهامات مفهومی و کارکردی بسیاری است. این مقاله برای رفع این ابهام، چیستی و کارکرد مبانی فلسفی در اقتصاد و اقتصاد اسلامی را بررسی می کند. بنا به فرضیه مقاله، مبانی فلسفی علاوه بر کارکرد تولیدی، کارکرد جهت دهندگی نیز دارند و مبانی به عنوان تنها عامل در تولید نظریات اقتصاد اسلامی عمل نمی کنند. یافته های تحقیق، که به روش تحلیلی سامان یافته است، نشان می دهد فقدان شفافیت مفهومی در واژه‌ی «مبانی» موجب بروز مشکلاتی، از جمله شبهه‌ی گسست مبانی و نظریه، و صوری شدن بحث از مبانی در بخش هایی از ادبیات اقتصادی گردیده است. یافته های پژوهش حاکی از طرح دو دیدگاه «مبانی مولد» و «مبانی زمینه ساز» در ادبیات اقتصاد اسلامی است. در این مقاله، از رویکردی ترکیبی در مفهوم شناسی و کارکردشناسی مبانی در اقتصاد اسلامی دفاع می کنیم. بر اساس این رویکرد، از میان مبانی فلسفی سه گانه‌ی اقتصاد اسلامی، مبانی معرفت شناختی عمدتاً کارکرد جهت دهندگی، و مبانی هستی شناختی و ارزش شناختی کارکرد تولیدی دارند. البته پذیرش کارکرد تولیدی مبانی فلسفی به معنای تحمیل بار اضافی بر مبانی در فرایند تولید دانش اقتصاد و اقتصاد اسلامی نیست.
    References: 
    • اكاشا، سمير، 1392، درآمدي بر فلسفه علم، ترجمه ابوالفضل حقيري، تهران، شركت سهامي كتاب‌هاي جيبي.
    • پيغامي، عادل، 1387، «تحليل مبادي هستي شناختي و معرفت شناختي مسئله عدالت در انديشه استاد مرتضي مطهري»، مطالعات اقتصاد اسلامي، ش 1، ص 173-200.
    • توكلي، محمد‌جواد، 1389، «درآمدي بر چيستي، قلمرو و چشم اندازهاي فلسفة اقتصاد اسلامي»، معرفت اقتصاد اسلامي، ش 3، ص 65-92.
    • جمعي از نويسندگان، 1371، مباني اقتصاد اسلامي، تهران، سمت.
    • جمعي از نويسندگان، 1395، مباني علوم انساني اسلامي، قم، موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني (ره).
    • خسروپناه، عبدالحسين، 1385، «فلسفه فلسفه اسلامي»، قبسات، ش 39-40، ص 173-196.
    • خوانساري، محمد، 1363، منطق صوري، ج1، تهران، آگاه.
    • خوانساري، محمد، 1367، «تعريف فلسفه از نظر حكماي اسلامي»، رشد آموزش معارف اسلامي، ش2، ص 44-46.
    • شريفي، احمد‌حسين، 1393، مباني علوم انساني اسلامي، تهران، آفتاب توسعه.
    • صدر، محمدباقر، 1400ق، اقتصادنا، بيروت، دارالتعارف للمطبوعات.
    • گروهي از نويسندگان، 1391، فلسفه تعليم و تربيت اسلامي، تهران، مدرسه.
    • مصباحي‌مقدم، غلامرضا، 1378، موجز أسس الاقتصاد الاسلامي، قم، دفتر همكاري حوزه و دانشگاه.
    • منكيو، گريگوري، 1382، مباني اقتصاد، تهران، كوهسار.
    • موسويان، سيد‌عباس و بهاري ‌قراملكي، 1391، مباني فقهي بازار پول و سرمايه، تهران، دانشگاه امام صادق(ع).
    • ميرمعزي، سيد‌حسين، 1378 الف، نظام اقتصادي اسلام؛ مباني فلسفي، تهران، موسسه فرهنگي دانش و انديشه معاصر.
    • ـــــ ، 1378ب، نظام اقتصادي اسلام؛ اهداف و انگيزه‌ها، تهران، موسسه فرهنگي دانش و انديشه معاصر.
    • ـــــ ، 1381، «مباني فلسفي نظام اقتصادي اسلام از ديدگاه امام خميني قدس سره؛ انسان‌شناسي»، اقتصاد اسلامي، ش 5، ص 45 - 58.
    • ـــــ ، 1390، نظام اقتصادي اسلام؛ مباني، اهداف، اصول راهبردي و اخلاق، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي.
    • نوفرستي، محمد، 1390، مباني اقتصاد خرد با نگرشي به اقتصاد ايران، تهران، رسا.
    • نيلي، مسعود، 1387، مباني اقتصاد، تهران، نشر ني.
    • هادوي‌نيا، علي‌اصغر، 1387، فلسفه اقتصاد در پرتو جهان‌بيني قرآن كريم، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي.
    • يوسفي، احمد‌علي، 1386، نظام اقتصاد علوي، مباني، اهداف و اصول راهبردي، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي.
    • يوسفي، احمد‌علي، 1389، «تأثير مباني فلسفي بر نظام اقتصادي اسلام از ديدگاه امام علي عليه السلام»، اقتصاد اسلامي، ش 9، ص 10-26.
    • Buchanan, J, 1991, The Economics and the Ethics of Constitutional Order,Ann Arbor, University of Michigan Press.
    • Maki, U, 2001, Economic Ontology، What? Why? How? In U. Maki (Ed.), The Economic World View; Studies in the Ontology of Economics, Cambridge، Cambridge University Press, p 3-14..
    • Wittgenstein, L, 1969, On Certanty, Oxford، Blackwell
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Tavakkoli, Mohammad javad.(2025) The Nature and Function of the Philosophical Foundations of Islamic Economics. Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 7(1), 77-107

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Mohammad javad Tavakkoli."The Nature and Function of the Philosophical Foundations of Islamic Economics". Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 7, 1, 2025, 77-107

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Tavakkoli, M.(2025) 'The Nature and Function of the Philosophical Foundations of Islamic Economics', Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 7(1), pp. 77-107

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Tavakkoli, M. The Nature and Function of the Philosophical Foundations of Islamic Economics. Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 2025; 7(1): 77-107