Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, Volume 8, Issue 2, No 16, Year 2025 , Pages 39-60

    Investigating the Feasibility of Reducing Deferred loans in an Interest-free Banking System

    Article Type: 
    Research
    Writers:
    Hosein Samsami / Assistant professor of economics department, Shahid Beheshti University / h-Samsami@sbu.ac.ir
    ✍️ Saeid Karimi / PhD students of Economics at Idalat University / stu-skarimi@edalat.ac.ir
    Abstract: 
    Deferred debts are one of the most important issues in the banking system. Over the past years, the trend of non-performing loans in the Iranian banking system show an increase, and the share of deferred funds to facilities have reached a worrying number. The main question is why the statistics of Iran's non-performing loans have been incremental, in comparison with the conventional banking system, and what are the main reasons for its creation? It happened in spite of the fact that the Iranian banking system is claimed to follow the interest-free banking law. Considering the specialty of the bank in the money market and the lack of expertise of the bank in the real market, the present study investigates the exact nature of the deferred debts in an interest-free banking system; and engages in a pathological study of the present situation. Using a descriptive- analytic method, we conclude that the deferred payment terminology is only relevant to debt. Therefore, It is not relevant to the Islamic contracts such as Mushārakah. Compared with the leasing industry, the banking system is not efficient in the use of Installment sale contracts. Based on the results of the paper, the main reason for the expansion of deferred payments is the improper implementation of Islamic contracts. The findings confirm our hypothesis.
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :بررسی امکان تحقق مطالبات معوق در بانکداری بدون ربا
    Abstract: 
    مطالبات معوق، یکی از موضوعات مهم و مطرح در بانکداری می باشد. در سال های گذشته، روند مطالبات غیرجاری در بانکداری ایران افزایش یافته است و سهم معوقات نسبت به تسهیلات اعطایی، به میزان نگران کننده ای رسیده است. سؤال اصلی این است که چرا آمار معوقه بانکداری در ایران، در مقایسه با بانکداری متعارف افزایش چشمگیری داشته است و دلایل اصلی آن کدامند؟ این در حالی است که بانکداری ایران مدعی اجرای قانون بانکداری بدون رباست. با توجه به فرضیه‌ی تخصص بانک در بازار پول و عدم تخصص بانک در فعالیت بازار واقعی، این تحقیق به بررسی دقیق ماهیت معوقه در نظام بانکی بدون ربا پرداخته و با آسیب شناسی وضع موجود، با روش تحلیلی ـ توصیفی نشان می دهد که عبارت «معوقه» مرتبط با بحث دِین می باشد که در برخی از عقود اسلامی، از جمله عقد مشارکت، با تحقق شرایط خاص این عقد جایگاهی ندارد. در عقد فروش اقساطی نیز کاربرد آن در نظام بانکی، در مقایسه با کاربرد شرکت های لیزینگ، بیانگر آن است که ساختار بانک کارایی لازم را برای اجرای صحیح عقد فروش اقساطی نداشته است. نتایج حاصل نشان می دهد که دلیل اصلی ایجاد معوقه، عدم اجرای دقیق عقود اسلامی است.
    References: 
    • ابن‌ادريس حلي، محمدبن احمد، 1370، السرائر الحاوي لتحرير الفتاوي، قم، دفتر نشر اسلامي.
    • اسلامي، زهرا و همكاران، 1390، «بيمه اعتباري، ابزار نوين مالي براي کاهش مطالبات معوق بانک‌ها با رويکرد توسعه نهادهاي مالي کشور»، بانک سپه، ش 127، ص 32-41.
    • اکرامي، محمود و آزاده رهنما اسکي، 1388، «بررسي عوامل مؤثر در مطالبات سررسيد گذشته و معوق بانک»، پژوهشنامه اقتصادي، ش 16، ص 195-216.
    • انصاري، علي، 1390، «دريافت خسارت تأخير تأديه در قراردادهاي بانکي با تکيه بر وضعيت بدهکار»، اقتصاد اسلامي، ش 41، ص 161-188.
    • باقري، مهرداد و بهاء‌الدين نجفي، 1383، «بررسي عوامل مؤثر بر بازپرداخت اعتبارات کشاورزي»، پژوهش‌‌هاي اقتصادي ايران،ش 19، ص 97-115.
    • بهمند، محمود و محمود بهمني، 1374، بانکداري داخلي، تهران، مؤسسة عالي بانکداري ايران.
    • تسخيري، محمدعلي، 1383، «شرط كيفري مالي در بانكداري بدون ربا»، فقه اهل‌بيت (فارسي)، ش 35، ص 63-71.
    • تقي‌نتاج، غلامحسين و حميد‌رضا نجف‌پورکردي، 1392، «بررسي و تحليل علل افزايش مطالبات معوق بانک نمونه و راه‌کارهاي پيشگيري و کاهش آن»، تحقيقات حسابداري و حسابرسي، ش 17، ص 134-143.
    • جامعه مدرسين حوزه علميه قم، 1381، ربا، قم، بوستان کتاب. 
    • حبيبي، سوسن، 1381، بررسي عوامل مؤثر بر بازپرداخت به موقع تسهيلات بانک کشاورزي طي سال‌هاي 1363-1379، پايان‌نامه کارشناسي‌ارشد، موسسه عالي بانکداري ايران.
    • حسين‌آبادي، امير، 1381، «بررسي وجه التزام مندرج در قراردادها»، الهيات و حقوق، ش 6، ص 47-60.
    • حيدري، حسين، 1383، بررسي راه‌کارهاي بهبود وصول و کاهش مطالبات معوق بانک کشاورزي(مطالعه موردي استان کردستان)، پايان‌نامه کارشناسي‌ارشد، دانشگاه آزاد اسلامي اراک.
    • داودي، پرويز و حسين صمصامي، 1389، به سوي حذف ربا از نظام بانکي، تهران، دانايي توانايي.
    • دهخدا، علي‌اکبر، 1372، لغت‌نامه، تهران، دانشگاه تهران.
    • رستميان، فروغ و داود طبسي، 1388، «بررسي عوامل مؤثر در ايجاد مطالبات معوق بانک‌‌هاي تجاري منطاق ازاد تجاري-صنعتي، مورد مطالعه: شعب بانک ملت منطقه آزاد کيش»، پژوهشنامه حسابداري مالي و حسابرسي، ش 6، ص 173-194.
    • رضايي، مجيد، 1381، «بررسي فقهي ـ حقوقي جريمه تأخير»، اقتصاد اسلامي، ش 6، ص 27-44.
    • شعباني، احمد و عبدالحسين جلالي، 1390، «دلايل گسترش مطالبات معوّق در نظام بانکي ايران وبيان راهکارهايي براي اصلاح آن»، برنامه‌ريزي و بودجه، ش 4، ص 155-181.
    • عاملي، زين‌الدين، 1992، الروضة البهية في شرح اللمعة الدمشقية، بيروت: دار احياء التراث العربي.
    • عرب مازار، عباس و سعيد کيقبادي، 1385، «انديشه جايگاه قرض‌الحسنه در نظام بانکي ايران»، اقتصاد اسلامي، ش22، ص 13-46.
    • عزيز نژاد و همکاران، 1393، گزارش شماره 13797، دلايل وصول نشدن مطالبات غيرجاري بانک ها 1. وثايق و تضمينات، تهران، دفتر مطالعات اقتصادي مرکز پژوهش‌‌هاي مجلس شوراي اسلامي.
    • قليچ، وهاب، 1389، «جريمه تأخير تأديه در بانکداري بدون ربا؛تحليل مشکات و ارائه راهکاري جديد»، تازه‌‌هاي اقتصاد، ش 130، ص 59-65.
    • کردبچه، حميد و ليلا پردل نوش‌آبادي، 1390، «تبيين عوامل مؤثر برمطالبات معوق در صنعت بانکداري ايران»، پژوهش‌‌هاي اقتصادي ايران، ش 49، ص 117- 150.
    • محرابي، ليلا، 1393، ارزيابي وضعيت مطالبات غيرجاري در نظام بانکي ايران و مقايسه آن با ساير کشورها: با مروري بر تجارب ساير کشورهاي اسلامي، تهران، پژوهشکده پولي و بانکي بانک مرکزي ج.ا.ا.
    • محقق حلي، جعفر بن حسن، ١٤١٠ق، المختصر النافع، قم، ﺍﻟﺪﺭﺍﺳﺎﺕ ﺍﻹﺳﻼﻣﻴﺔ ﻓﻲ ﻣﺆﺳﺴﺔ ﺍﻟﺒﻌﺜﺔ. 
    • ـــــ، 1415ق، شرايع الاسلام، قم، معارف اسلامي.
    • مرادي راد، نادر، 1392، «الگوي مناسب چهت وصول مطالبت بانکي»، کليد، ش3، ص 13-18.
    • موسوي اصفهاني، ابوالحسن و محمدتقي بهجت، 1381، وسيله النجاه، قم، شفق. 
    • موسوي خميني، سيدروح‌الله، 1416ق، تحرير الوسيله، قم، جامعه مدرسين حوزه علميه.
    • موسوي سبزواري، عبدالاعلي، 1388، مهذب الاحکام في بيان حلال والحرام، قم، دار التفسير.
    • موسويان، سيدعباس و روح‌الله غلامي، 1392، «بررسي راهکارهاي استمهال مطالبات غيرجاري در بانکداري بدون ربا»، روند، ش 63 و 64، ص 109-140.
    • موسويان، سيدعباس، 1384، «بررسي فقهي ـ حقوقي قوانين مربوط به جريمه و خسارت تأخير تأديه در ايران»، فقه وحقوق، ش 4، ص 11-38.
    • ـــــ، 1385، «بررسي راهكارهاي حل مشكل تاخير تاديه در بانكداري بدون ربا»، حقوق اسلامي، ش 8، ص 105-124.
    • موسوي بجنوري، سيدمحمد، 1376، مجموعه سخنراني‌ها و مقالات هشتمين سمينار بانکداري اسلامي، تهران، مؤسسة عالي بانکداري ايران.
    • نجفي، محمدحسن، 1981م، جواهر الکلام، بيروت: داراحياء التراث العربي. 
    • نظرپور، محمدنقي و همكاران، 1390، «بررسي شاخص‌‌هاي ممنوعيت غرر در عملکرد بانکداري بدون ربا در ايران»، اقتصاد اسلامي، ش43، ص 155-188.
    • وحدتي شبيري، سيدحسن، 1382، «مطالعه تطبيقى خسارت تأخير تأديه در حقوق ايران و فقه اماميّه»، اقتصاد اسلامي، ش 12، ص10-93.
    • هاشمي نودهي، ميرمجتبي و مصطفي علي‌مدد، 1377، بررسي علل ايجاد مطالبات معوق و سررسيد گذشته تسهيلات در بانک مسکن طي سال‌هاي 1365-1376، پايان‌نامه کارشناسي‌ارشد، مؤسسة عالي بانکداري ايران.
    • هدايت‌نيا، فرج‌الله، 1383، خسارت تأخير تاديه: آسيب شناسي فقهي قوانين، قم، مرکز تحقيقات فقهي قوه قضاييه. 
    • هدايتي، علي‌اصغر و همكاران، 1384، عمليات بانکي داخلي2 (تخصيص منابع)، تهران، موسسه عالي بانکداري ايران.
    • https://bankscope2.bvdep.com
    • http://data.worldbank.org/indicator
    • www.cbi.ir
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Samsami, Hosein, Karimi, Saeid.(2025) Investigating the Feasibility of Reducing Deferred loans in an Interest-free Banking System. Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 8(2), 39-60

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Hosein Samsami; Saeid Karimi."Investigating the Feasibility of Reducing Deferred loans in an Interest-free Banking System". Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 8, 2, 2025, 39-60

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Samsami, H, Karimi, S.(2025) 'Investigating the Feasibility of Reducing Deferred loans in an Interest-free Banking System', Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 8(2), pp. 39-60

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Samsami, H, Karimi, S. Investigating the Feasibility of Reducing Deferred loans in an Interest-free Banking System. Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 2025; 8(2): 39-60