Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, Volume 2, Issue 2, No 4, Year 2025 , Pages 31-56

    The Methodology of Designing a Human Progress Indicator on the Basis of Qur'anic Discourse

    Article Type: 
    Research
    Writers:
    Mohammad javad Tavakkoli / Faculty Member of Economics Department, IKI / tavakoli@qabas.net
    Abstract: 
    The indexes and indictor of development have a central role in the evaluation and improvement of the progress of countries. From a methodological view, the formulation of a cohesive indicator of progress and development requires passing through four stages: conceptualization, criteria extraction, indexes designing and integrating them. The present paper, which uses an analytical method, considers that adapting the Qur'anic perspective of progress and development will bring about a fundamental change in the formulation of progress criteria and indicators. According to the Qur'anic discourse, development of human societies means exaltation of the members of these societies and thus leading an (agreeable life) on a (godly land). This transcendent concept of human development which is called "human progress" can be recognized by noticing the (divine revelation) in the pathological study of civilizations and within the framework of such components as "moral capability", "intellectual capability", "physical – mental capability", and "income capability" of the nations. The synthetic indicators of human progress measure the achievement of these four capabilities within the mentioned framework. Each of these potentials can be measured by observing the religious emphases on each of them.
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :روش‌شناسی تدوین شاخص پیشرفت انسانی بر اساس گفتمان قرآنی
    Abstract: 
    نماگر ها و شاخص توسعه نقشی اساسی در ارزیابی و بهبود میزان پیشرفت کشورها ایفا می کنند. از نگاه روش شناسانه، تدوین شاخص یک پارچه‌ی توسعه و پیشرفت مستلزم پیمودن چهار مرحله‌ی مفهوم سازی، استخراج معیارها، طرّاحی نماگر ها و پک پارچه سازی آنها می باشد. بنا به فرضیه‌ی این مقاله که با استفاده از روش تحلیلی ارزیابی شده است، پذیرش مفهوم قرآنی توسعه و پیشرفت موجب تحوّلی اساسی در تدوین معیارها و همچنین شاخص آن می شود. بر اساس گفتمان قرآنی، توسعه‌ی جوامع انسانی به مفهوم تعالی افراد آن جوامع برای دست یابی به زندگی پاکیزه (=حیات طیبه) در سرزمین پاک (=بلده‌ی طیبه) و آباد (عمران) است. این مفهوم متعالی از توسعه‌ی انسانی را که از آن با عنوان «پیشرفت انسانی» یاد می شود، می توان با توجه به کلام وحی در آسیب شناسی تمدّن ها و در چارچوب مؤلّفه های «توانمندی اخلاقی»، «توانمندی فکری»، «توانمندی جسمی ـ روانی»، و «توانمندی درآمدی» ملّت ها بازشناسی کرد. در این چارچوب، شاخص های ترکیبی پیشرفت انسانی تحقّق این توانمندی های چهارگانه را اندازه گیری می کند. وزن دهی به هریک از این توانمندی ها را می توان با توجه به تأکیدات دینی بر هریک از آنها تعیین نمود.
    References: 
    • ا. در، همايون، ف. اُتيتي، سعيده، «شاخص توسعه انساني اخلاقي کشورهاي سازمان کنفرانس اسلامي (OIC)»، 2002، ترجمه ناصر جهانيان، قتصاد اسلامي، تابستان 1382، ش 10 ، ص 140-125.
    • ـــــ، پائيز 1382، ش 11، ص 134-117.
    • ابراهيمي، اسماعيل، حيات طيبه در قرآن و نهج البلاغه، تهران، آيين احمد، 1388.
    • استوا، گوستاو، توسعه، نگاهي نو به مفاهيم توسعه، ويراسته فرانس ولفگانگ، ترجمه فريده فرهي و وحيد بزرگي، تهران، مرکز، 1377.
    • آسايش، حسين، «کاربرد شاخص‌ها در سنجش توسعه روستايي»، جهاد، ش 254، آذر و دي 1381، ص 39-33.
    • تميمي آمدي، عبدالواحد، غرر الحکم و درر الکلم، ترجمه محمدي علي انصاري قمي، قم، دارلکتاب، بي‌تا.
    • توکلي، محمد جواد و همکاران، طرح تحقيقاتي بسته کشاورزي، منابع طبيعي و توسعه روستايي برنامه پنجم توسعه جمهوري اسلامي ايران، قم، موسسه تحقيقاتي قدر، 1388.
    • توکلي، محمد جواد، «امكان پذيري الگوي متمايز اسلامي ايراني پيشرفت»، اولين همايش الگوي اسلامي ايراني پيشرفت، 1389، در حال انتشار.
    • ـــــ، «درآمدي بر فلسفه اخلاق تجارت با رويکرد اسلامي»، معرفت اقتصادي، ش 1، پاييز و زمستان 1388، ص 31-7.
    • جوادي آملي، عبدالله، حيات حقيقي انسان در قرآن، تفسير موضوعي قران، قم، اسراء، 1382.
    • حر عاملي، محمدبن حسن، وسائل‏الشيعه الي تحصيل مسائل‏الشريعه، بيروت، مؤسسه آل‌البيت، 1413 ق.
    • حسن زاده آملي، حسن، لزوم تمسّك به علوم علوي در نهج البلاغه،
    •  http://balaghah. net/nahj-htm/far/id/maghaleh/ali/14. Htm، مراجعه: 5/2/1390.
    • حکيمي، محمد‌رضا و همكاران، الحياة، قم، الدار الاسلاميه، 1368.
    • خان‌محمدي، کريم، «مفهوم شناسي توسعه و موانع آن از نگاه قران مجيد»، الاهيات اجتماعي، ش 1، 1388، ص 92ـ69.
    • خليلي تيرتاشي، نصرالله، «توسعه انساني از ديدگاه اسلام»، معرفت، ش 49، دي 1380، ص120-107.
    • خليليان اشکذري، محمدجمال، «شاخص‌هاي توسعه انسان محور در جامعه مطلوب و آرماني اسلام»، اقتصاد اسلامي، ش 28، زمستان 1386، ص 87-61.
    • ـــــ، شاخص‌هاي توسعه از ديدگاه اسلام، قم، موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني، 1384.
    • راوندي، قطب‌الدين، الدعوات، قم، مدرسه امام مهدي، 1407 ق.
    •  رجايي، سيدمحمدكاظم و همکاران، معجم آيات اقتصادي قرآن مجيد، قم، موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني، 1382.
    • رجايي، سيدکاظم، «توسعه به عنوان هدف»، معرفت، ش 28، بهار 1378، ص. 41-31.
    • رکن الديني، سيدحسين، علل انحطاط و سقوط جوامع از ديدگاه قرآن، قم، مرکز پژوهش‌هاي اسلامي صدا و سيما، 1383.
    • سفري، عليرضا، «وحي در آيينه قرآن، عرفان و برهان»، بينات، ش 43، پائيز 1383، ص 99-84.
    • فيض کاشاني، مولي محسن، محجه البيضاء في تهذيب‏الاحياء، قم، اسلامي، 1383ق.
    • قانع عزآبادي، احمدعلي، علل انحطاط تمدن‌ها از ديدگاه قرآن، تهران، مرکز چاپ و نشر سازمان تبليغات اسلامي، 1371.
    • کليني (شيخ)، ابي‌جعفر، الاصول الکافي، تهران، دار الکتب الاسلاميه، 1363.
    • گريفن، کنت، راهبردهاي توسعه اقتصادي، ترجمه حسين زاغفر و محمد حسين هاشمي، تهران، ني، 1375.
    • لومفرت، ريچارد، راه‌هاي گوناگون توسعه، ترجمه احمد مجتهد، تهران، دانشگاه علامه طباطبايي، 1376.
    • مجلسي (علامه)، محمدباقر، بحار الانوار، بيروت، دار الاحياء التراث العربي، 1412 ق.
    • مصباح‌يزدي، محمدتقي، جامعه و تاريخ از ديدگاه قرآن، چ دوم، تهران، مرکز چاپ و نشر سازمان تبليغات اسلامي، 1372.
    • مصباحي‌مقدم، غلامرضا، «مفهوم توسعه در قران و حديث»، دانشگاه اسلامي، ش2، پائيز 1376، ص. 8-3.
    • مظاهري سيف، حميدرضا، «حيات طيبه از ديدگاه قرآن کريم»، معرفت، ش 109، دي ماه 1385، ص 25-11.
    • نوري، حسين‌بن محمدتقي، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بيروت: موسسة آل‌البيت، لاحياءالتراث، 1373.
    • هانت، دايانا، نظربه‌هاي اقتصاد توسعه، تحليلي از الگوهاي رقيب، ترجمه غلام رضا آزاد ارمکي، تهران، ني، 1376.
    • همبرگ، دانيل، الگوهاي رشد اقتصادي، ترجمه مهدي تقوي، تهران، علمي و فرهنگي شکرت، 1375.
    • Sakiko, Fukuda-Parr, The Human Development Paradigm: Operationalizing Sen’s ideas on capabilities, Feminist Economics, v 9(2 – 3), 2003, p 301–317.
    • Sen, Amartya Kumar, Development as Freedom, New York: Anchor Books, 1999.
    • Sharp, Andrew, A Survey of Indicators of Economic and Social Well-being, Paper prepared for Canadian Policy Research Networks, July 22, 1999. 
    • United Nations Development Programme, Human Development Report 1999-2010, New York: Oxford University Press, 1999-2010. 
    • Van de Ven, Brugt Kazemier and Steven Keuning , Measuring Well-being with an Integrated System of Economic and Social Accounts, Division of Presentation and Integration, Department of National Accounts Statistics Netherlands, May 17, unpublished report, 1999.
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Tavakkoli, Mohammad javad.(2025) The Methodology of Designing a Human Progress Indicator on the Basis of Qur'anic Discourse. Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 2(2), 31-56

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Mohammad javad Tavakkoli."The Methodology of Designing a Human Progress Indicator on the Basis of Qur'anic Discourse". Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 2, 2, 2025, 31-56

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Tavakkoli, M.(2025) 'The Methodology of Designing a Human Progress Indicator on the Basis of Qur'anic Discourse', Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 2(2), pp. 31-56

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Tavakkoli, M. The Methodology of Designing a Human Progress Indicator on the Basis of Qur'anic Discourse. Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 2025; 2(2): 31-56