Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, Volume 5, Issue 1, No 9, Year 2025 , Pages 157-176

    نگاهی نوین به قاعده‌ی «تبعیت عقد از قصد» با تأکید بر کاربردهای آن در بانک‌داری اسلامی

    Article Type: 
    Research
    Writers:
    Mohammad rasuol Ahangaran / Associate professor of Tehran University, Pardis Farabi / ahangaran@ut.ac.ir
    Abstract: 
    Intent is one of the main pillars of a contract and its terms determine the identity of the contract agreed upon. In the fiqh related to contracts, the function of intent is explained in the context of the rule of dependency of contract on intent. This paper investigates the concept of intent in the rule of dependency of contract on intent, especially in banking contracts. The question that arises here is what kind of intent is necessary for contracts? The paper, considers that the termination of the contract which follows the rule of dependency of contract on intent is related to the kind of contract which lacks intent which is equivalent to creation. The findings of this paper which is based on fiqh analysis show that there are three meaning for intent: will, aim and creation. According to the rule of dependency of contract on intent, intent which means creation has to observed in transactions and one shouldn't confuse it with the other meaning, ie. goal and will. Accordingly, intent which means creation pivots on existence and non-existence and cannot contribute to distinguishing between unreal and real contracts. According to the mentioned explanation of this question, the accuracy of banking contracts demands customers and bank staffs' close acquaintance with the contract's nature and intent of a contract when it is used as equivalent to creation.
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :نگاهی نوین به قاعده‌ی «تبعیت عقد از قصد» با تأکید بر کاربردهای آن در بانک‌داری اسلامی
    Abstract: 
    «قصد» یکی از اصلی ترین ارکان قرارداد است که نحوه و شکل آن، هویت بخش نوع عقد است. کارکرد قصد در فقه قراردادها، در قالب قاعده‌ی «تبعیت عقد از قصد» بیان شده است. این مقاله به بررسی موضوع مزبور می پردازد. سؤال این است که چه نوع قصدی در قراردادها ضروری است. بنا به فرضیه‌ی مقاله، بطلان عقد به مقتضای قاعده‌ی «تبعیت عقد از قصد» تنها ناظر به عقدی است که فاقد قصد به معنای انشا باشد. یافته های مقاله، که به روش «تحلیل فقهی» بررسی شده، حاکی از تفاوت بین سه مفهوم «قصد» به معنای «اراده»، «هدف»، و «انشا» است. آنچه به مقتضای قاعده‌ی «تبعیت عقد از قصد» در معاملات لازم است «قصد به معنای انشا» است و نباید آن را با «قصد به مفهوم هدف و اراده» خلط کرد. بر این اساس، «قصد به معنای انشا» دایر بین وجود و عدم است و نمی تواند منشأ تفکیک عقد صوری و واقعی شود. بنا به تفسیر ارائه شده از قاعده‌ی مزبور، صحت قراردادهای بانکی مستلزم آگاهی کامل مشتریان و کارمندان بانکی از ماهیت قراردادها و قصد انشای قرارداد است.
    References: 
    • ابن فارس، احمد، 1404ق، معجم مقائيس اللغة، قم، دفتر تبليغات اسلامى.
    • ابن منظور، محمد‌بن مکرم، 1414ق، لسان العرب، چ سوم، بيروت، دارالفكر.
    • انصاري، مرتضي، 1415ق، المکاسب، قم، کنگرة بزرگداشت شيخ انصاري.
    • ايروانى، على، 1406ق، حاشية المكاسب، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
    • بهجت، محمدتقي، 1428ق، استفتائات، قم، دفتر آيت الله‌بهجت.
    • تبريزي، جواد، 1385، استفتائات جديد، قم، دفتر آيت الله تبريزي.
    • حرعاملى، محمدبن حسن، 1409ق، وسائل الشيعة، قم، مؤسسه آل‌البيت.
    • حلى، جعفربن حسن، 1408ق، شرائع الإسلام في مسائل الحلال و الحرام، چ دوم، قم، اسماعيليان.
    • ـــــ ، 1403ق، معارج الاصول، قم، آل‌البيت.
    • حلى، محمدبن حسن، 1387ق، إيضاح الفوائد في شرح مشكلات القواعد، قم، اسماعيليان.
    • ـــــ ،1411ق، الرسالة الفخرية في معرفة النية، مشهد، مجمع البحوث الإسلامية.
    • حلى، حسن‌بن يوسف، 1413ق، قواعد الأحكام في معرفة الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامى.
    • ـــــ ، 1412ق، منتهى المطلب في تحقيق المذهب، مشهد، مجمع البحوث الإسلامية.
    • خويى، سيدمحمدتقى، 1414ق، الشروط أو الالتزامات التبعية في العقود، بيروت، دار المؤرخ العربي.
    • روحانى، صادق، 1429ق، منهاج الفقاهة، چ پنجم، قم، انوار الهدى.
    • سبحاني،جعفر، بي‌تا، تهذيب الاصول،تقريرات درس مرحوم امام خميني، قم، مهر.
    • صافي گلپايگاني، لطف‌الله، 1417ق، جامع الاحکام، قم، دفتر آيت‌الله صافي.
    • طريحى، فخرالدين، 1416ق، مجمع البحرين، چ سوم، تهران، كتابفروشى مرتضوى.
    • عاملى، جواد، 1419ق، مفتاح الكرامة في شرح قواعد، قم، دفتر انتشارات اسلامى.
    • عاملى، زين‌الدين‌ بن على، 1413ق، مسالك الأفهام إلى تنقيح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامية.
    • عاملى، محمدبن مكى، 1410ق، اللمعة الدمشقية في فقه الإمامية، بيروت، دار التراث.
    • ـــــ ، بي‌تا، القواعد و الفوائد، قم، كتابفروشى مفيد.
    • عراقى، ضياء‌‌الدين، 1421ق، حاشية المكاسب، قم، غفور.
    • فراهيدى، خليل‌بن احمد، 1410ق، كتاب العين، چ دوم، قم، هجرت.
    • محقق ثانى، 1414ق، جامع المقاصد في شرح القواعد، چ دوم، قم، آل‌البيت.
    • مراغى، ميرعبدالفتاح، 1417ق، العناوين الفقهية، قم، دفتر انتشارات اسلامى.
    • مكارم شيرازي، ناصر، 1411ق، القواعد الفقهية، چ سوم، قم، مدرسه امام اميرالمؤمنين.
    • ـــــ ، 1424ق، رسالة توضيح المسائل، چ دوم، قم، مدرسه امام على‌بن ابى طالب.
    • ـــــ ، 1427ق، استفتائات جديد، قم، مدرسه علي‌بن ابي طالب.
    • ـــــ ، بي‌تا، بررسى طرق فرار از ربا، قم، مدرسه امام على‌بن ابى طالب.
    • موسوي بجنوردى، سيدحسن، 1419ق، القواعد الفقهية، قم، الهادي.
    • موسوي خمينى، سيدروح‌اللّه، 1379، كتاب البيع، تهران، مؤسسة تنظيم و نشر آثار امام خمينى.
    • ـــــ ، 1424ق، توضيح المسائل (محشّى)، چ هشتم، قم، دفتر انتشارات اسلامى.
    • نائينى، محمدحسين، 1411ق، كتاب الصلاة، قم، دفتر انتشارات اسلامى.
    • نجفى، محمدحسن، 1415ق، جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام، چ هفتم، بيروت، دارإحياء التراث العربي.
    • نراقى، احمد، 1417ق، عوائد الأيام في بيان قواعد الأحكام، قم، دفتر تبليغات اسلامى.
    • وحيد بهبهاني، محمدباقر، 1416ق، الرسائل الاصولية، قم، جامعه مدرسين.
    • وحيد خراسانى، حسين، 1428ق، توضيح المسائل، چ نهم، قم، مدرسه امام باقر.
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Ahangaran, Mohammad rasuol.(2025) نگاهی نوین به قاعده‌ی «تبعیت عقد از قصد» با تأکید بر کاربردهای آن در بانک‌داری اسلامی. Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 5(1), 157-176

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Mohammad rasuol Ahangaran."نگاهی نوین به قاعده‌ی «تبعیت عقد از قصد» با تأکید بر کاربردهای آن در بانک‌داری اسلامی". Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 5, 1, 2025, 157-176

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Ahangaran, M.(2025) 'نگاهی نوین به قاعده‌ی «تبعیت عقد از قصد» با تأکید بر کاربردهای آن در بانک‌داری اسلامی', Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 5(1), pp. 157-176

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Ahangaran, M. نگاهی نوین به قاعده‌ی «تبعیت عقد از قصد» با تأکید بر کاربردهای آن در بانک‌داری اسلامی. Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 2025; 5(1): 157-176