Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, Volume 2, Issue 1, No 3, Year 2025 , Pages 5-34

    Examining the Sufficiency of Zakāt and Khums (the Fifth) to Provide Needy Families with Minimal Livelihood in Iran’s Economy from 1380 to 1387

    Article Type: 
    Research
    Writers:
    Mohammad mahdi Askari / Associate Professor in Imam Sadeq ( p.b.u.h ) University / m.askari@isu.ac.ir
    Abdol mohammad kashian / PhD Student of Economics, Imam Sadeq ( p.b.u.h )University / a.m.kashian@gmail.com
    Pages: 5-34 Receive Date: 2025/04/09 Accept Date: 2025/04/09
    Abstract: 
    According to clear terms of Qoranic verses and traditions, Khums (the Fifth) and Zakāt are assigned mostly to eliminate poverty and provide needy families with minimal livelihood. According to traditions, the amount of assigned Zakāt suffices to eliminate poverty; otherwise, God would increase its amount. Regarding current suspicions about the deficiency of the amount of potential Zakāt and its inefficiency to eliminate poverty, the question arises whether Shi'ite jurists’ fatwa (religious decree), which makes Zakāt exclusive to nine categories, is compatible with the basic philosophy of Zakāt assignment? Present inquiry calculates potential capacity of Zakāt, fetrieh (alms given on the fast-breaking festival at the end of Ramadan), and the Khums in Iran’s economy, using statistical analysis and investigating the hypothesis of “efficiency of Zakāt given that they are exclusive to nine categories. Having defined minimal livelihood according to Islam, necessary sources to eliminate poverty from Iran’s society are assessed. The results of the research show that revenues due to Khums and Zakāt are so much that suffice to eliminate poverty from society. Furthermore, these results show that Shiite jurists’ fatwa, which make Zakāt exclusive to nine categories, does not conflict with basic philosophy of Zakāt assignment.
    Keywords: 
    zakat
    Khums
    Elimination of poverty
    Economy of Iran
    Minimal livelihood.
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :آزمون بسندگی زکات و خمس در تأمین حدّاقلّ معیشت خانوارهای نیازمند در اقتصاد ایران طی سال‌های 1380 تا 1387
    Abstract: 
    بر اساس تصریح آیات قرآن کریم و روایات ائمة اطهار(ع) زکات و خمس به طور عمده برای رفع فقر و تأمین حدّاقل های معیشتی خانوارهای نیازمند وضع شده اند. بنابر روایات، زکات تعیین شده برای رفع فقر کفایت می کند و اگر چنین نبود، خداوند بر مقدار آن می افزود. با توجه به شبهه های موجود در زمینة اندک بودن میزان زکات بالقوّه و عدم کفایت آن برای رفع فقر، این سؤال مطرح می شود که آیا فتوای فقهای شیعه مبنی بر انحصار زکات در موارد نه گانه، با فلسفة اصلی وضع زکات یعنی رفع فقر سازگار است؟ در این تحقیق به منظور بررسی فرضیة «کفایت زکات با فرض انحصار آن در موارد نه گانه»، با استفاده از روش تحلیل آماری، به محاسبة ظرفیت بالقوّة زکات، زکات فطره، و خمس در اقتصاد ایران می پردازیم و پس از تبیین حدّاقلّ معیشت از نظر اسلام، منابع لازم را برای رفع فقر در جامعة ایران برآورد می کنیم. نتایج این بررسی نشان می دهد که در سال های اخیر، درآمدهای خمس و زکات آن قدر زیاد بوده که برای رفع فقر در جامعه کفایت می کرده است. این تحقیق به طور ضمنی نشان می دهد که فتوای فقهای شیعه مبنی بر انحصار زکات در موارد نه گانه، از نظر تجربی، منافاتی با فلسفة اصلی وضع زکات ندارد.
    Keywords: 
    زکات
    خمس
    رفع فقر
    اقتصاد ایران
    حدّاقلّ معیشت.
    References: 
    • ابن منظور،جمال الدین، لسان العرب، ج 5، بيروت، دارالاحياء التراث العربية،1419ه.ق. 
    • اسماعيل‌پور دره، مهدي، «الگوي مناسب موسسات مالي زكات در جمهوري اسلامي ايران»، پايان نامه كارشناسي ارشد دانشگاه امام صادق، تهران،زمستان ‎۱۳۸۷.
    • امام خميني، تحرير الوسيله، قم، مؤسسه تنظيم و نشر آثار الامام الخميني، 1379.
    • ـــــ ، توضيح المسايل، تهران، دفتر نشر آثار حضرت امام، بی‌تا.
    • ثامني كيواني، فرشاد، «محاسبه ظرفيت بالقوّه زكات در اقتصاد ايران»،پايان نامه كارشناسي ارشد دانشگاه تربيت مدرس تهران، تهران، 1377.
    • حر عاملي (شیخ)، وسايل الشيعه، ج 9، قم، مؤسسه آل‌بيت، 1409ق.
    • الحكيمي، محمدرضا، الحياة، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، 1368.
    • دادگر، يدالله، و باقري، مجتبي، «مطالعه تطبيقي حد فقر شريعت»، اقتصاد اسلامي، 1386، ش25،ص37-60.
    • زحيلي، وهبة،  فقه الاسلامي و ادلته، دمشق، دارالفكر،2009م.
    • زماني‌فر، حسين، «ارزيابي توان فقرزدايي زكات در برخي از استان‌هاي منتخب»، پايان نامه كارشناسي ارشد دانشگاه تهران، دانشگاه تهران، 1382.
    • شعباني، احمد، «تحليلي پيرامون زكات، زكات يا ماليات، كداميك؟»، پژوهشي دانشگاه امام صادق، بهار 1375، ش 3، ص 115ـ150.
    • صدر، محمدباقر، اقتصادنا، بيروت و القاهره، دارالكتب اللبناني و دارالكتاب المصري، 1398 ه ق ـ 1977 م.
    • صدوق (شیخ)، ابوجعفر محمد بن علي بن الحسين ابن بابويه القمي، من لايحضره الفقيه،ج 2، تحقيق العلامة الشيخ محمد جواد الفقيه، بيروت، دار الاضواء،چ 2، 1413 ه ق ـ 1992 م.
    • طوسي (شیخ)، ابو جعفر محمد بن الحسن بن علي، الاستبصار فيما اختلف من الاخبار، ج2، تحقيق: العلامة الشيخ محمد جواد الفقيه، بيروت، دارالأضواء، چ 2، 1413 ه ق ـ 1992 م.
    • عاملی (شهید ثانی)،شرح اللمعه، قم، منشورات جامعه النجف الاشرف، 1410ق.
    • عسكري(علامه)،سيد مرتضي،معالم المدرستين،قم،مجمع جهاني اهل بيت، ج 2، 1384
    • عسكري، محمد مهدي، تحليل نظري زكات،تهران، دانشگاه امام صادق،۱۳۸۴
    • ـــــ ، «مقايسه تحليلي آثار اقتصادي زكات و ماليه تورمي»، پايان نامه دكتري دانشگاه امام صادق، تهران، 1380.
    • ـــــ ، «تحليل نظري نقش دولت اسلامي در قبال زكات»، پژوهشي دانشگاه امام صادق، بهار و تابستان 1380، ش 13 و 14، ص93-26.
    • قرشي، علي‌اكبر، قاموس قرآن، قم، دارالكتاب اسلامية، ج 6، 1352.
    • كاشيان، عبدالحمید،«آزمون بسندگي زكات و خمس در تامين حدّاقلّ معيشت خانوارهاي نيازمند در اقتصاد ايران»، پايان نامه كارشناسي ارشددانشگاه امام صادق، تهران،دانشگاه امام صادق، 1389.
    • كليني (شیخ)، محمد بن يعقوب، الروضه، ج2،قم، انتشارات نور وحي، 1386.
    • ـــــ ، الفروع من الكافي، تحقيق الاستاد علي اكبر الغفاري، چ سوم، بيروت، دار صعب و دارالتعارف، 1401 ق.
    • كميجاني، اكبر، عسگري، محمد مهدي،«تحليل نظري آثار اقتصادي زكات و مقايسه آن با ماليه تورمي»، تحقيقات اقتصادي دانشگاه تهران، بهار 1383، ش 64، ص 102-73.
    • كياءالحسيني، سيد ضياء الدين،« برآورد خمس ارباح مكاسب به عنوان يكي ازمنابع مالي اسلامي تامين اجتماعي»، فصل نامه تامين اجتماعي، 1380، ش9،ص248-213.
    • كياءالحسيني، سيد ضياء الدين،«نقش زکات فطره در فقرزدایی؛ مطالعه موردی:ایران 1385-1370»، اقتصاد اسلامی،پائیز 1387، ش31،ص 159-133.
    • گيلك حكيم‌آبادي، محمد تقي، «بررسي توان زكات گندم و جو در كاهش فقرمطالعه موردي استان گلستان»، نامه مفيد، تير 1385، ش 54،ص122-101.
    • مرکز آمار ایران، نماگرهاي اقتصادي جمهوري اسلامي ايران در سال 1381،آدرسwww.sci.org.ir.
    • منتظري، حسينعلي، كتاب الزكاه، قم،مكتب الاعلام الاسلامي،۱۳۶۲.
    • ـــــ ، الخمس، قم، منشورات دارالفكر، چ3،1412 ق.
    • هاشمي، سيد محمود، منهاج الصالحين، كتاب الكترونيك،http://www.hashemishahroudi.org، 1389.
    • 77 reads
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Askari, Mohammad mahdi, kashian, Abdol mohammad.(2025) Examining the Sufficiency of Zakāt and Khums (the Fifth) to Provide Needy Families with Minimal Livelihood in Iran’s Economy from 1380 to 1387. Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 2(1), 5-34

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Mohammad mahdi Askari; Abdol mohammad kashian."Examining the Sufficiency of Zakāt and Khums (the Fifth) to Provide Needy Families with Minimal Livelihood in Iran’s Economy from 1380 to 1387". Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 2, 1, 2025, 5-34

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Askari, M, kashian, A.(2025) 'Examining the Sufficiency of Zakāt and Khums (the Fifth) to Provide Needy Families with Minimal Livelihood in Iran’s Economy from 1380 to 1387', Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 2(1), pp. 5-34

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Askari, M, kashian, A. Examining the Sufficiency of Zakāt and Khums (the Fifth) to Provide Needy Families with Minimal Livelihood in Iran’s Economy from 1380 to 1387. Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 2025; 2(1): 5-34