Comparative Study of the Condition Contrary to the Requirements of the Contract in Interest-Free Banking Contracts
Article Type:
Research
Writers:
✍️ Habibollah lotfi
/ PhD in Economics, Imam Khomeini Education and Research Institute / hal.lotfi@gmail.com
/ PhD in Economics, Imam Khomeini Education and Research Institute / hal.lotfi@gmail.comMahmoud moktarband / Assistant Professor of Economics, Faculty of Economics and Political Science, Shahid Beheshti University / m_mokhtarband@sbu.ac.ir
/ Assistant Professor of Economics, Faculty of Economics and Political Science, Shahid Beheshti University / m_mokhtarband@sbu.ac.irGholam Ali Masuminia / Assistant Professor of Economics and Islamic Banking, Faculty of Economics, Kharazmi University / masuminia@khu.ac.ir
/ Assistant Professor of Economics and Islamic Banking, Faculty of Economics, Kharazmi University / masuminia@khu.ac.irAbstract:
A condition is a kind of obligation and commitment in contracts such as sale. According to the consensus of jurists, a condition that is contrary to the requirements of the contract is void. From the perspective of famous jurists, this condition invalidates the contract. Several criteria have been stated to determine the requirements, effects, and inseparable necessities of the contract, but a comprehensive criterion for determining the requirements of the contract has not been stated. The present study, using a descriptive-analytical method by examining jurisprudential and legal sources, discovers the criteria for determining the requirements of the contract and its effects and inseparable necessities, and evaluates uniform banking contracts based on them. Based on the findings of the study, "the non-conformity of the condition with the customary occurrence of the content of the contract" is the most important criterion for determining a condition that is contrary to the requirements of the contract. Given the existence of examples of non-conformity with customary occurrence and non-conformity with religious occurrence, "the non-conformity of the condition with the customary, religious, and legal occurrence of the contract and the drafting of the contracting parties" can provide a more precise criterion for this issue. The research findings show that several articles of banking contracts in the country's interest-free banking are contrary to the requirements of the contract.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :بررسی تطبیقی شرط مخالف مقتضای عقد در قراردادهای بانکداری بدون ربا
Abstract:
شرط، نوعی الزام و التزام در عقودی مانند بیع است. به‌اتفاق فقها شرط خلاف مقتضای عقد باطل است. مشهور فقها چنین شرطی را باطل‌کنندۀ عقد نیز می‌دانند. برای تشخیص مقتضا، آثار و لوازم جداناپذیر عقد، معیارهای متعددی بیان شده است، ولی معیاری جامع برای تشخیص مقتضای عقد بیان نشده نشده است. تحقیق حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی با بررسی منابع فقهی و حقوقی، معیارهای تشخیص مقتضای عقد و آثار و لوازم جداناپذیر آن را کشف می‌کند و قراردادهای یکنواخت بانکی را بر اساس آنها ارزیابی می‌کند. بر اساس یافته‌های تحقیق، «عدم تنافی شرط با وقوع عرفی مضمون عقد»، مهم‌ترین معیار تشخیص شرط خلاف مقتضای عقد است. با توجه به وجود مصادیق عدم تنافی با وقوع عرفی و تنافی با وقوع شرعی، «عدم تنافی شرط با وقوع عرفی، شرعی و قانونی عقد و انشای متعاقدین»، می‌تواند معیار دقیق‌تری برای این موضوع ارائه دهد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد مواد متعددی از قراردادهای بانکی در بانکداری بدون ربای کشور مخالف مقتضای عقد هستند.
Keywords:
References:
- قرآن کریم.
- اسدی حلی، محمد بن علی (1408ق). الوسیلة الی نیل الفضیله. قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی.
- اصفهانی، محمدحسین (1418ق). حاشیة کتاب المکاسب. قم: انوارالهدی.
- انصاری، مرتضی (1415ق). المکاسب. قم: کنگرۀ جهانی بزرگداشت شیخ انصاری.
- آخوند خراسانى، محمدکاظم بن حسین (1406ق). حاشیة المکاسب. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
- بحرانی، شیخ یوسف (بی‌تا). حدائق الناظره. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
- بروجردی عبده، محمد (1397). حقوق مدنی. تهران: مجد.
- سیستانی، سیدعلی (1403). توضیح المسائل جامع. مشهد: دفتر آیت‌الله العظمی سیستانی.
- حر عاملی، محمد بن حسن (1414ق). وسائل الشیعه. قم: مؤسسۀ آل البیت(ع).
- ابن ادریس حلی، محمد بن منصور (1410ق). السرائر حاوی لتحریر الفتاوی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
- شهید ثانی، زین‌الدین بن علی (1410ق). الروضة البهیئۀ فی شرح لمعة الدمشقیة. قم: کتاب‌فروشی داوری.
- محمدی، علی (1391). شرح مکاسب. قم: الامام الحسن بن علی(ع).
- مصباحی‌مقدم، غلامرضا و نعمتی، محمدحسین (1397). تحلیل فقهی ـ حقوقی برخی از مواد قرارداد مشارکت مدنی. پژوهش‌نامۀ میان‌رشته‌ای فقهی، 7(13)، 25ـ46.
- مطهری، مرتضی (1384). مسئلۀ ربا و بانک. تهران: صدرا.
- مقصودی، رضا و دیگران (1402). شرط خلاف مقتضای عقد. آموزه‌های فقه مدنی، 27، 317ـ336.
- ملاکریمی، فرشته و راغبی، محمدعلی (1398). معیارهای تشخیص شروط خلاف مقتضای عقد در عقود مشارکتی. اقتصاد اسلامی، 19(74)، 89ـ113.
- موسوی خمینی، سیدروح‌الله (1369ش). استفتائات. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
- موسوی خمینی، سیدروح‌الله (1370ش). صحیفۀ نور. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- موسوی خمینی، سیدروح‌الله (1392ش). تحریر الوسیله. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
- موسوی خمینی، سیدروح‌الله (1421ق). کتاب البیع. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
- خوئى، سیدابوالقاسم (1412ق). مصباح الفقاهة (المکاسب). بیروت: دارالهادی.
- خوئى، سیدابوالقاسم (1414ق). الشروط أو الالتزامات التبعیة فی العقود. بیروت: دارالمؤرخ العربی.
- ره‌پیک، حسن و کریمیان، محمدرضا (1395). ماهیت و آثار سلف موازی. دیدگاه‌های حقوق قضایی، 75 و 76، 55ـ80.
- شاکری شمسی، محمدجمال (1395). بررسی ممیزۀ عقود مشارکتی در فقه معاملات اقتصادی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد اقتصاد. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- طباطبایى یزدى، سیدمحمدکاظم (1410ق). حاشیة المکاسب. قم: اسماعیلیان.
- طباطبایى یزدى، سیدمحمدکاظم (1417ق). عروة الوثقی. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
- عاملى کرکى، على بن حسین (محقق ثانى) (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. قم: مؤسسة آل البیت(ع).
- حلى، حسن بن یوسف بن مطهر (1413ق). قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام. قم: جامعۀ مدرسین.
- طوسی، محمد بن حسن (1407ق). التهذیب. تهران: دارالکتب اسلامیه.
- علی‌آبادی، علی (1382). تحلیل مبنای بطلان شرط خلاف مقتضای عقد. مقالات و بررسی‌ها، 36(73)، 23ـ40.
- علیدوست، ابوالقاسم (1397). فقه و عرف. قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی.
- علیدوست، ابوالقاسم (1384). فقه و مقاصد شریعت. قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه.
- علیدوست، ابوالقاسم (1385). تقریرات درس خارج فقه.
- علیدوست، ابوالقاسم (1395). فقه و حقوق قراردادها. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی.
- عوض، احمد صفی‌الدین (1983). مقدمة فی الاقتصاد الاجزئی. الریاض: دار العلوم.
- غروی اصفهانی، محمدحسین (1418ق). حاشیة المکاسب. قم: انوار الهدی.
- غروى نائینى، میرزامحمدحسین (1373ق). منیة الطالب فی حاشیة المکاسب. تهران: المکتبة المحمدیه.
- فرحانی، علی (1394). تقریرات درس خارج فقه. قم: حوزة علمیة قم.
- قاسم‌زاده، مرتضی، فلاح‌نژاد، فاطمه (1397). خرید دین در نظام بانکی ایران. دیدگاه‌های حقوق قضایی، 85، 77ـ96.
- کاتوزیان، ناصر (1376). حقوق مدنی (قواعد عمومی قراردادهای). تهران: شرکت انتشار با همکاری بهمن برنا.
- کریمی، عباس و مرادی، یاسر (1394). مطالعات مالی و بانکداری اسلامی، 1(1)، 39ـ70.
- کلینى، محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- محمدی خراسانی، علی (1385ق). تقریرات درس مکاسب. قم: علی‌بن‌حسن.
- المروج الجزایری، سیدمحمدجعفر (1431ق). منتهی الدرایه فی توضیح الکفایه. قم: الفقاهة.
- معصومی‌نیا، غلامعلی و طباطبائی‌نژاد، سیدصادق (1400). فروش مبیع قبل از سررسید در عقد سلف. جستارهای فقهی اصولی، 22، 97ـ131.
- معصومی‌نیا، غلامعلی (1398). بیع العینه: بررسی فقهی و کاربرد آن در اختیار معاملۀ تبعی و اوراق تورق. معرفت اقتصاد اسلامی، 10(20)، ۴۹ـ۶۵.
- مفید، محمد بن محمد بن نعمان (1413ق). المقنعه. قم: کنگرة جهانی هزارة شیخ مفید.
- مکارم شیرازی، ناصر (1411ق). القواعد الفقهیه. قم: مدرسة امیر المؤمنین(ع).
- منشادی، محمددهقان (1400). چالش‌ها و موانع به‌کارگیری اجرای عقود مشارکتی در نظام بانکی ایران و راهبردهای اصلاح و رفع آنها. اقتصاد و بانکداری اسلامی، 11(40)، 7ـ42.
- موسوی بجنوردی، میرزاحسن (1377). القواعد الفقهیه. قم: الهادی.
- موسوی، سیدباقر (1381). خرید و فروش دین (تنزیل). اقتصاد اسلامی، 2(7)، 75ـ88.
- نجفی خوانساری، محمد (1418ق). منیة الطالب. قم: مؤسسة النشر اسلامی.
- نجفی، محمدحسن (صاحب الجواهر) (2404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- نجفی، محمدحسین (کاشف الغطاء) (1359ق). تحریر المجله. نجف اشرف: المکتبة المرتضویه.
- نراقى، احمد بن محمد‌مهدى (1417ق). عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام و مهمات مسائل الحلال و الحرام. قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
lotfi, Habibollah, moktarband, Mahmoud, Masuminia, Gholam Ali.(2025) Comparative Study of the Condition Contrary to the Requirements of the Contract in Interest-Free Banking Contracts. Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 16(1), 165-183 https://doi.org/10.22034/marefateeqtesadi.2025.5001337
Habibollah lotfi; Mahmoud moktarband; Gholam Ali Masuminia."Comparative Study of the Condition Contrary to the Requirements of the Contract in Interest-Free Banking Contracts". Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 16, 1, 2025, 165-183
lotfi, H, moktarband, M, Masuminia, G.(2025) 'Comparative Study of the Condition Contrary to the Requirements of the Contract in Interest-Free Banking Contracts', Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 16(1), pp. 165-183
