Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, Volume 16, Issue 1, No 31, Year 2025 , Pages 7-27

    Principles and Criteria of Government Intervention in Pricing from the Perspective of Islamic Economics

    Article Type: 
    Research
    Writers:
    ✍️ Mohammad javad ghasemi asl estahbanati / Assistant Professor, Department of Economics, Imam Khomeini Education and Research Institute / ghasemiasl@iki.ac.ir
    dor 20.1001.1.20422322.1403.16.1.1.6
    doi 10.22034/marefateeqtesadi.2025.5002069
    Abstract: 
    Pricing is one of the important challenges of the Islamic state in facing the field of distribution, exchange and market. This issue has various dimensions, but some, by simplifying and ignoring its various religious and scientific dimensions, reject government intervention in pricing and price formation. In this research, using analytical methods and considering jurisprudential criteria and economic criteria, various pricing situations are examined and analyzed from the perspective of Islamic economics. According to the findings of the research, from the perspective of Islamic economics, the acceptance of “priceable and price-evasive matters”, “market and non-market” and “diversity of ownership” along with the necessity of “compensating for market parsimony”, “priority of market function over market process” and “compensating for labor market inefficiency” are considered among the foundations of the legitimacy of pricing by the government. From the perspective of Islamic economics, factors such as “type of goods”, “type of market” and “state of government activism” affect pricing. The type of goods includes whether the goods are private, public or sovereign, whether they are small or large, necessary, ordinary or luxurious, and whether they are mutual or trust-based; the type of market also affects the legitimacy of government intervention. For example, in situations such as hoarding and monopoly, the ground for government intervention is more prepared. In addition, the possibility or impossibility of Islamic government activism affects the legitimacy of government price intervention. Accordingly, if the government has sufficient knowledge, ability and motivation to intervene, price intervention will be justified.
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :مبانی و معیارهای مداخلۀ دولت در قیمت‌گذاری از منظر اقتصاد اسلامی
    Abstract: 
    قیمت‌گذاری از چالش‌های مهم دولت اسلامی در مواجهه با عرصۀ توزیع، مبادله و بازار است. این مسئله ابعاد گوناگونی دارد، اما برخی با ساده‌سازی و تغافل نسبت به ابعاد متنوع مذهبی و علمی آن، دخالت دولت در قیمت‌گذاری و شکل‌گیری قیمت را رد می‌کنند. در این تحقیق با استفاده از روش تحلیلی و با توجه به ضوابط فقهی و معیارهای اقتصادی، حالات مختلف قیمت‌گذاری از منظر مذهب اقتصاد اسلامی و علم اقتصاد اسلامی بررسی و تحلیل می‌شود. مطابق یافته‌های تحقیق، از منظر مذهب اقتصادی اسلام، پذیرش «امور قیمت‌پذیر و قیمت‌گریز»، «بازار و فرابازار» و «تنوع مالکیت» در کنار ضرورت «جبران جزئی‌نگری بازارها»، «تقدم کارکرد بازار بر فرایند بازار» و «جبران ناکارآمدی بازار کار»، از جمله مبانی مشروعیت قیمت‌گذاری توسط دولت محسوب می‌شود. از منظر علم اقتصاد اسلامی نیز، عواملی مانند «نوع کالا»، «نوع بازار» و «وضعیت کنشگری دولت» بر قیمت‌گذاری تأثیر می‌گذارد. نوع کالا شامل خصوصی، عمومی یا حاکمیتی بودن کالا، کوچک یا بزرگ بودن، ضروری، عادی یا لوکس بودن، و نیز مثلی یا قیمی بودن آن است؛ همچنین نوع بازار نیز در مشروعیت دخالت دولت تأثیر دارد. به‌عنوان مثال، در شرایطی مانند احتکار و انحصار، زمینه برای مداخلة دولت فراهم‌تر می‌شود. افزون بر این، امکان یا عدم امکان کنشگری دولت اسلامی بر مشروعیت دخالت قیمتی دولت مؤثر است. بدین ‌ترتیب اگر دولت دانش، توانایی و انگیزۀ کافی برای مداخله داشته باشد، دخالت قیمتی قابل توجیه خواهد بود.
    References: 
    •  قرآن کریم.
    • نهج‌البلاغه.
    • احسائی، ابن ابی‌ جمهور (1405ق). عوالی اللئالی العزیزیه. قم: دار سیدالشهداء.
    • استیگلیتز، جوزف (1391). اقتصاد بخش عمومی. ترجمۀ محمدمهدی عسکری. تهران: سمت و پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • انصاری، ‌مرتضی (1415ق). المکاسب. قم: کنگرۀ بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
    • بهاری، حسن و موسویان، سیدعباس (1392). مدل قیمت‌گذاری بازار کالاها و خدمات در اقتصاد مقاومتی. اقتصاد و بانکداری اسلامی، 2(4 و 5)، 79ـ122.
    • تفضلی، فریدون (1388). تاریخ عقاید اقتصادی. تهران: نشر نی.
    • حسینی، سیدرضا (1384). قیمت‌گذاری از دیدگاه فقه و اقتصاد. جستارهای اقتصادی، 2(4)، 81ـ112.
    • حسینی، سیدعقیل و دیگران (1399). تحلیل فقهی ـ اقتصادی قیمت و قیمت‌گذاری (تسعیر) با تکیه بر دیدگاه علامه حلی. معرفت اقتصاد اسلامی، 11(22)، 143ـ154.
    • حلی، حسن بن یوسف (1413ق). مختلف الشیعه فی احکام الشریعه. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    • خوئی، سیدابوالقاسم (بی‌تا). مصباح الفقاهه. تقریر محمدعلی توحیدی. بی‌جا: بی‌نا.
    • داودی، پرویز (1393). اقتصاد خرد. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
    • داودی، پرویز و عسکری، محمدرضا (1402). مبانی و حدود دخالت دولت در قیمت‌گذاری از منظر اقتصاد اسلامی. دومین کنفرانس بین‌المللی اقتصاد و مدیریت کسب‌وکار با گرایش توسعۀ دانش‌بنیان.
    • رجائی، سیدمحمدکاظم (1391). اقتصاد خرد (با نگاهی به مباحث اسلامی). قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی و پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • رجائی، سیدمحمدکاظم (1394). درآمدی بر شکل‌گیری قیمت و تعیین مقدار تولید در بازار اسلامی. معرفت اقتصاد اسلامی، 6(12)، 43ـ64.
    • رجائی، سیدمحمدکاظم و معلمی، سیدمهدی (1394). درآمدی بر مفهوم عدالت اقتصادی و شاخص‌های آن. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی و مرکز پژوهش‌های کاربردی اقتصادی ـ اجتماعی قدر.
    • رجبی، محمود (1380). انسان‌شناسی. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
    • رهبر، مهدی (1395). محدودۀ تسعیر در فقه مذاهب اسلامی. فقه مقارن، 4(7)، 99ـ112.
    • سیفی مازندرانی، علی‌اکبر (بی‌تا). مبانی الفقه الفعال فی القواعد الفقهیۀ الاساسیه. قم: بی‌نا.
    • صدر، سیدمحمدباقر (1382). اقتصادنا. قم: بوستان کتاب.
    • صدوق، محمد بن علی (1413ق). من لا یحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    • طباطبائی، سیدمحمدحسین (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    • طوسی، محمد بن حسن (1387ق). المبسوط فی فقه الامامیه. تهران: المکتبۀ المرتضویۀ لاحیاء الآثار الجعفریه.
    • فاضل، محمدصادق و دیگران (1396). حکم فقهی قیمت‌گذاری در بازار اسلامی. مبانی فقهی حقوقی اسلامی، 10(20)، 69ـ89.
    • فخرالمحققین، محمد بن حسن (1387ق). ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد. قم: اسماعیلیان.
    • کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
    • محقق کرکی، علی بن حسین (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. قم: مؤسسۀ آل‌البیت(ع).
    • محمدی، فراست (1399). بررسی قیمت دستوری در فقه اسلامی. فقه حکومتی، 5(9)، 79ـ98.
    • مراغی، سیدمیرعبدالفتاح (1417ق). العناوین الفقهیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    • مکارم شیرازی، ناصر (1411ق). القواعد الفقهیه. قم: مدرسۀ امام امیرالمؤمنین(ع).
    • نائینی، محمدحسین (1413ق). المکاسب و البیع. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    • نجفی، محمدحسن (بی‌تا). جواهر الکلام. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    • نمازی، حسین (1384). نظام‌های اقتصادی. تهران: شرکت سهامی انتشار. 
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    ghasemi asl estahbanati, Mohammad javad.(2025) Principles and Criteria of Government Intervention in Pricing from the Perspective of Islamic Economics. Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 16(1), 7-27 https://doi.org/10.22034/marefateeqtesadi.2025.5002069

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Mohammad javad ghasemi asl estahbanati."Principles and Criteria of Government Intervention in Pricing from the Perspective of Islamic Economics". Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 16, 1, 2025, 7-27

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    ghasemi asl estahbanati, M.(2025) 'Principles and Criteria of Government Intervention in Pricing from the Perspective of Islamic Economics', Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 16(1), pp. 7-27

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    ghasemi asl estahbanati, M. Principles and Criteria of Government Intervention in Pricing from the Perspective of Islamic Economics. Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 2025; 16(1): 7-27