The Principles and Criteria of Human Progress from the View of Islam
Article Type:
Research
Writers:
✍️ Mohammad jamal Khalilian Ashkezari / Associate professor of economics department, IKI / m_khalil411@yahoo.com
Seyed hamid Joshaghani Naeini / PhD student of philosophy of Islamic economy, IKI / mirsadry@gmail.com
Qasim Askari / PhD student of economics, 'Edalat University
Abstract:
Providing the index of human progress form the view of Islam can be regarded one of the important issues in developing an Islamic-Iranian model of progress. It is necessary to take into consideration the criteria and principles of Islamic human progress in order to achieve this aim. The index of conventional human development, which has a particular and limited attitude towards man, limits all aims of the index to material well-being and neglects man's mental and spiritual aspect which is his most basic existential dimension. Using an analytical-deductive-descriptive method, the present paper seeks to extract the criteria of human progress in the view of Islam from Quranic verses and traditions, and elaborate on the principles governing it. The research findings indicate that religiosity, knowledge and science, broad mindedness, dignity and providing livelihood are four criteria for human progress, from the view of Islam. Accordingly, the index of human progress takes into consideration not only the criteria of index of conventional human development including science, relative health and well-being but other issues such as religiosity, knowledge, dignity and broad mindedness, as well. The criteria introduced for human progress are based on intellectual principles of Islam including its transcendent view of man and perfection. Offering these criteria can introduce distinct indices for human progress, some of which are referred to in the paper.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :مبانی و معیارهای پیشرفت انسانی از دیدگاه اسلام
Abstract:
ارائة شاخص پیشرفت انسانی از دیدگاه اسلام را می توان یکی از مباحث مهم در ترسیم الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت دانست. دستیابی به این هدف مستلزم توجه به معیارها و مبانی پیشرفت انسانی اسلامی است. شاخص توسعة انسانی متعارف با نگرشی خاص و محدود به انسان، تمامی اهداف شاخص را متوجه رفاه مادی کرده و جنبه روحی و معنوی انسان به عنوان اساسی ترین بعد وجودی وی را، مورد غفلت قرار داده است. مقاله حاضر با استفاده از روش تحلیلی-استنباطی در صدد استخراج معیارهای پیشرفت انسانی از دیدگاه اسلام از قرآن و روایات و تبیین مبانی حاکم بر آن است. یافته های مقاله که به روش توصیفی-تحلیلی انجام گرفته نشان می دهد که دینداری، علم و معرفت، آزادگی و کرامت و تأمین معیشت، 4 معیار در شاخص پیشرفت انسانی مورد نظر اسلام می باشند. بر این اساس، شاخص پیشرفت انسانی علاوه بر در نظر گرفتن معیارهای شاخص توسعه انسانی متعارف از جمله علم،سلامت و رفاه نسبی، مقوله های دیگری چون دینداری، معرفت، و کرامت و آزادگی را نیز مورد توجه قرار می دهد. معیارهای معرفی شده برای پیشرفت انسانی مبتنی بر مبانی فکری اسلام از جمله نگاه متعالی اسلام به انسان و تکامل قرار دارد. ارائه این معیارها می تواند باعث معرفی شاخص های متمایز برای پیشرفت انسانی شود که به برخی از آن ها در مقاله اشاره شده است.
Keywords:
References:
- ابن ابي‌جمهور، محمد، 1403ق، عوالياللآلي، قم، سيدالشهداء.
- ابن‌بابويه، محمدبن‌على، 1385، علل‌الشرائع، قم، كتاب فروشى داورى.
- ابن‌منظور، محمد، 1414ق، لسان‌العرب، تصحيح جمال‌الدين ميردامادى، چ سوم، بيروت، دارالفكر – دارصادر.
- اخترشهر، علي، 1386، اسلام و توسعه، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي.
- اكبري، نعمت‌اله و وحيد افخمي ستوده، 1387، «بررسي سازگاري و نقش آموزه‌هاي اسلامي با شاخص‌هاي نوين توسعه اقتصادي»، در: مجموعه مقالات همايش اقتصاد اسلامي و توسعه، مشهد.
- ايرواني، جواد، 1384، اخلاق اقتصادي از ديدگاه قرآن و حديث، مشهد، دانشگاه علوم اسلامي رضوي.
- آقانظري، حسن، 1386، «توسعه سرمايه انساني براساس آموزه‌هاي اسلام و تأثير آن بر توسعه انساني»، اقتصاد اسلامي، ش27، ص 55 - 70.
- بروجردى، آقاحسين، 1386، جامع أحاديث الشيعة، تهران، فرهنگ سبز.
- بحرانى، سيدهاشم، 1374، البرهان في تفسير القرآن، قم، مؤسسه بعثه.
- بيضاوى، عبدالله بن عمر، 1418ق، أنوار التنزيل و أسرار التأويل، تحقيق محمد عبدالرحمن المرعشلى، بيروت، دار احياء التراث العربى.
- ترنر، جاناتان اچ، 1378، مفاهيم و كاربرهاي جامعه‌شناسي، ترجمة فولادي و بختياري، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره).
- تميمى‌آمدى، عبدالواحد، 1410ق، غررالحكم و دررالكلم، چ دوم، قم، دار الكتاب الاسلامي.
- توكلي،محمد جواد،1390، روش شناسي تدوين شاخص پيشرفت انساني بر اساس گفتمان قرآني، معرفت اقتصادي، ش 4، ص 31-57.
- جمعي از نويسندگان، 1388، «پژوهش‌هاي قرآني»، علوم انساني، ش 57.
- جهانيان، ناصر، 1388، اسلام و رشد عدالت محور، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي.
- چپرا، محمد، 1383، اسلام و توسعه اقتصادي: راهبردي براي توسعه همراه با عدالت و ثبات، ترجمة محمدتقي نظرپور و اسحاق علوي، قم، دانشگاه مفيد.
- حسين‌زاده، محمد، 1380، مباني معرفت ديني، چ سوم، قم، مؤسسة امام خميني(ره).
- حسينى همدانى نجفى، محمد، 1363، درخشان پرتوى از اصول كافي، قم، چاپخانه علميه.
- حر عاملى، محمد، 1409ق، وسائل‌الشيعة، قم، مؤسسة آل‌البيت.
- خليلي تيرتاشي، نصراله، 1379، معيارها و شاخص‌هاي توسعه انساني در اسلام، پايان نامه كارشناسي ارشد، مؤسسة امام خميني(ره).
- خليليان، محمدجمال، 1384، شاخص‌هاي توسعۀ اقتصاد از ديدگاه اسلام، قم، مؤسسه آموزشي پژوهشي امام خميني(ره).
- دهخدا، علي‌اكبر، 1377، لغت‌نامه، زير نظر محمدمعين و سيدجعفر شهيدي، تهران، دانشگاه تهران.
- ديلمى، حسن‌بن‌محمد، 1412ق، إرشاد القلوب، قم، الشريف الرضي.
- رامش ورپرا ساد مسيرا، «برداشتي نو از مسائل توسعه» گزيده مسائل اقتصادي-اجتماعي، سازمان برنامه و بودجه، ش46، آذر1364.
- ژان ون دث و الينور اسكار بروگ، 1378، «چيستي ارزش»، ترجمة اصغر افتخاري، قبسات، ش ۱۳، ص 110ـ125.
- رجايي، سيدمحمدكاظم، 1381، معجم موضوعي آيات اقتصادي قرآن، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره).
- رجبي، محمود، 1380، انسان‌شناسي (سلسله دروس انديشه‌هاي بنيادين اسلامي)، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره).
- روزبهان، محمود، 1381، مباني توسعه اقتصادي، تهران، تابان.
- ژان ون دث و الينور اسكار بروگ، 1378، «چيستي ارزش»، ترجمة اصغر افتخاري، قبسات، ش ۱۳، ص 110ـ125.
- سبحاني، حسن، 1369، نگرشي بر تئوري ارزش، تهران، اميركبير.
- سپهري، محمدرضا، 1385، توسعه انساني، تهران، مؤسسه كار و تامين اجتماعي.
- شيرازى، صدرالدين، 1383، شرح أصول كافي، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگى.
- صانعي، پرويز، 1372، جامعه‌شناسي ارزش‌ها، تهران، گنج دانش.
- طباطبائى، سيدمحمدحسين، 1417ق، الميزان، قم، جامعة مدرسين حوزه علميه.
- طريحي، فخرالدين، 1375، مجمع‌البحرين، تصحيح حسينى اشكورى و احمد مرتضوى، چ سوم، تهران، مرتضوي.
- طيب، سيدعبد الحسين، 1378، اطيب البيان في تفسير القرآن، چ دوم، تهران، اسلام.
- عميد، حسن، 1343، فرهنگ فارسي عميد، تهران، ابن‌سينا.
- عيسوي، محمود، 1379، مقايسه مباني نظري و اهداف توسعه اقتصادي در اسلام و غرب، پايان‌نامه كارشناسي ارشد، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
- فراهيدي، خليل بن احمد، 1409ق، العين، چ دوم، قم، هجرت.
- فرهنگ منوچهر، 1379، فرهنگ علوم اقتصادي، چ هشتم، تهران، پيكان.
- فيض كاشانى، ملامحسن، 1415ق، تفسير الصافى، تحقیق حسين اعلمى، چ دوم، تهران، صدر.
- فيومى، احمدبن محمد، 1414ق، المصباح المنير في غريب الشرح الكبير، چ دوم، قم، موسسه دار الهجرة.
- قلعجي، محمد، 1408ق، معجم لغة الفقهاء دارالنفائس، بيروت، دارالنفائس.
- كلينى، محمدبن يعقوب، 1407ق، كافي، تصحيح غفارى على‌‌اكبر و محمد آخوندى، چ چهارم، تهران، دارالكتب الإسلامية.
- گريفين، كيت و تري مك كنلي، 1377، توسعه انساني: ديدگاه و راهبرد، ترجمة غلامرضا خواجه‌پور، تهران، مداد.
- مایکل، تودارو، 1370، توسعه اقتصادی در جهان سوم، ترجمة غلامعلی فرجادی، تهران، برنامه و بودجه.
- محدثی، جواد، 1381، پیام‌های عاشورا، پژوهشکده تحقیقات اسلامی سپاه، تحسین.
- مجلسى، محمدباقر، 1403ق، بحارالأنوار، چ دوم، بيروت، دارإحياء التراث.
- مسعودى، على بن حسين، 1384، إثبات الوصية للإمام عليّ بن أبي طالب، چ سوم، قم، انصاريان.
- مؤسسه الاعلمي للمطبوعات، 1400ق، مصباح الشريعة، منسوب به امام صادق(ع).
- مصباح، محمدتقي، 1378، جامعه و تاريخ از ديدگاه قرآن، تهران، سازمان تبليغات اسلامي.
- ـــــ ، 1376، دروس فلسفه اخلاق، انتشارات اطلاعات، چ ششم، تهران، اطلاعات.
- ـــــ ، 1389، آموزش عقائد، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره).
- ـــــ ، 1375، توحيد در نظام عقيدتي و نظام ارزشي اسلام، قم، شفق.
- ـــــ ، 1380، معارف قرآن، چ سوم، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره).
- مصطفوى، حسن، 1368، التحقيق في كلمات القرآن الكريم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي.
- معين، محمد، 1360، فرهنگ فارسي معين، چ چهارم، تهران، سپهر.
- نورى، ميرزاحسين، 1408ق، مستدرك‌الوسائل، قم، مؤسسة آل‌البيت(ع).
- نيك‌گهر، عبدالحسين، 1369، فرهنگ علوم اقتصادي، بازرگاني و مالي، تهران، صفار.
- همايون، ف. اُتيتي، سعيده، 1382، «شاخص توسعه انساني اخلاقي كشورهاي سازمان كنفرانس اسلامي»، ترجمة ناصر جهانيان، اقتصاد اسلامي، ش10، ص 125 - 140.
- United Nations Development Progrm, 1990, Human development report, p. 10, Box1.1.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
Khalilian Ashkezari, Mohammad jamal, Joshaghani Naeini , Seyed hamid, Askari, Qasim, Bidar, Mohammad.(2025) The Principles and Criteria of Human Progress from the View of Islam. Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 4(2), 77-102
Mohammad jamal Khalilian Ashkezari; Seyed hamid Joshaghani Naeini ; Qasim Askari; Mohammad Bidar."The Principles and Criteria of Human Progress from the View of Islam". Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 4, 2, 2025, 77-102
Khalilian Ashkezari, M, Joshaghani Naeini , S, Askari, Q, Bidar, M.(2025) 'The Principles and Criteria of Human Progress from the View of Islam', Ma`rifat-e Eghtesad-e Islami, 4(2), pp. 77-102
