معرفت اقتصاد اسلامی

حسین حسن زاده / استادیار گروه مدیریت مالی، دانشگاه امام صادق (ع)    h.hasanzadeh@isu.ac.ir
محمدحسین قوام / استادیار گروه مدیریت مالی، دانشگاه امام صادق (ع)    ghavam@isu.ac.ir
* رضا کریمی وردنجانی / دانشجوی کارشناس ارشد مدیریت مالی، دانشگاه امام صادق (ع)    reza.karimi@isu.ac.ir
سیدمهدی هاشمی فر / دانشجوی کارشناس ارشد مدیریت مالی، دانشگاه امام صادق (ع)    sm.hashemifar@isu.ac.ir
دریافت: 21/12/1398 ـ پذیرش: 16/06/1399

چکیده
یکی از انواع الگوهای قرض الحسنه که در شبکه بانکی کشور و خارج از آن اجرا می گردد، سپرده امتیازی است. این سپرده که نام های دیگری از جمله سپرده چرخشی، آبشاری، و تعاونی نیز بر آن نهاده اند، نسل جدیدی (نسل دوم) از سپرده قرض الحسنه است. این تحقیق که دارای روش توصیفی و تحلیل فقهی-اقتصادی است، در پی یافتن جواب این سوال است که آیا مدل های متنوع عملیاتی این سپرده (مدل های قرض محور و وکالت محور) با فقه امامیه، اصول شریعت و قواعد اقتصادی مطابقت دارد؟ در این میان علاوه بر استفاده از نظریات اساتید فقه معاملات، از طریق استفتاء از مراجع تقلید معظم، سعی شد بر درجه اتقان فقهی تحقیق حاضر افزوده شود. نتایج حاصل نشان می دهد که نوع عملکرد نظام بانکی در سپرده امتیازی دارای مشکلاتی از قبیل وجود شبهه ربا در مدل قرضی، عدم رعایت انصاف در تخصیص منابع قرض الحسنه، عدم مقبولیت مدل وکالتی نزد بانک ها، تضعیف قرض الحسنه نوع اول، فهم غلط مشتریان و افزایش احتمال وقوع بازی پانزی است. همچنین در مبحثی مجزا، تأثیرات این سپرده بر بانک ها، نظام بانکی و فضای کلان اقتصاد بررسی گردیده است. در نهایت به نظر می رسد بهتر است نظام بانکی از روش سپرده امتیازی برای جذب و تخصیص منابع قرض الحسنه استفاده نکند.
کلیدواژه ها: قرض الحسنه، سپرده های امتیازی، شبکه بانکی، ربای قرضی، قرض به شرط قرض
طبقه بندی JEL: .G21, G32, E58