اصلاح سوءبرداشت‌ها نسبت به روش‌شناسي علم اقتصاد و «اقتصاد اسلامي»

سال سيزدهم، شماره اول، پياپي 25، پاييز و زمستان 1400، ص 85 ـ 102

مقالة پژوهشي:
* محمدجواد رضایی/ استاديار دانشکده علوم انساني دانشگاه شاهد    mjrezaei@shahed.ac.ir
مهدي موحدي بکنظر/ استاديار دانشکده علوم انساني دانشگاه شاهد     mmovahedi@shahed.ac.ir
دريافت: 13/01/1401 ـ پذيرش: 18/04/1401

چکيده
شکل‌گیری نظریه‌های علمی در اقتصاد متعارف منوط به شکل‌گیری گزاره‌های مشاهداتی، ارزش‌خنثایی نظریه‌ها و بهره‌گیری از روش تجربی شده است. در این مقاله با استفاده از روش تحلیلی به بررسی این پیش‌فرض‌های سه‌گانه در روش‌شناسی اقتصاد متعارف می‌پردازیم. پذیریش پیش‌فرض‌های سه‌گانه در مورد «نقش گزاره‌هاي مشاهدتي در ساختار علم اقتصاد»، «فرايند نظريه‌سازي و داوري»، و «توجيه‌گري روش علمي»، امکان تحقق علم اقتصاد اسلامی را با ابهام روبرو می‌سازد. اين سه پيش‌فرض، نه‌تنها بر باورهاي مخالفان ايدۀ «علم اقتصاد اسلامي» تسلط دارد، بلکه بر اکثريت مطالعاتي که امروزه ذيل عنوان «اقتصاد اسلامي» طبقه‌بندي مي‌شوند نيز حاکم است. بنا به یافته‌های تحقیق، تمامی فروض مورد اشاره مخدوش می‌باشند. با توجه به این تحلیل، «علم اقتصاد اسلامي» محصول تحليل عالماني است که مبتني بر مبناي اخلاقي و معرفتي اسلامي به موضوع تعارض منافع و رفع نيازهاي اجتماعي مي‌پردازند؛ سياست‌ها و نهادهاي منتج از اين تحليل‌ها نيز بر انسان‌ها و جوامع اثرگذارند. 

کليدواژه‌ها: علم اقتصاد اسلامي، روش‌شناسي علم اقتصاد، فلسفۀ علم اقتصاد، روش علمي.
طبقه‌بندي JEL:  B41، D46، C99، A13.