نسبت‌سنجي حاکميت فقيه و زکات

سال سيزدهم، شماره اول، پياپي 25، پاييز و زمستان 1400، ص 103 ـ 122

مقالة پژوهشي:
*ميثم نعمتي/ استاديار دانشکده حقوق قضايي، دانشگاه علوم قضايي و خدمات اداري تهران     mnemati@ujsas.ac.ir
محمدامين ملکي/ استاديار دانشکده حقوق قضايي، دانشگاه علوم قضايي و خدمات اداري تهران     maleki@ujsas.ac.ir
دريافت: 07/10/1400 ـ پذيرش: 31/01/1401

چکيده
زکات یکی از منابع مهم بيت‌المال مسلمين است که در زمان حکومت معصومين جمع‌آوري و مصرف مي‌گرديد. در زمان غيبت، با توجه به تجويز مصرف زکات در موارد استحقاقِ آن به صورت مستقيم و بدون مراجعه به ولي امر، اخذ و مصرف می‌شود. در این مقاله با استفاده از روش تحلیلی به بررسی دلایل لزوم پرداخت زکات به فقيه و چگونگي تأثير قبض و بسط يد فقيه بر اخذ و مصرف زکات، می‌پردازیم. یافته‌های پژوهش حاکی از حکومتي بودنِ زکات و لزوم اخذ آن توسط ولی‌فقیه است. آياتي مانند آيه 103 سوره توبه و 41 سوره حج بر حکومتي بودن زکات دلالت دارند. روايات نيز، امام را به‌عنوان حاکم جامعه اسلامي، مسؤول امر زکات معرفي مي‌کند. در زمان غيبت، فقيه به‌عنوان نايب امام معصوم با توجه به بسط يد، موظف به اداره امور است و اگر زکات را مطالبه کند، پرداخت زکات به وي واجب خواهد بود. اهل‌سنت نيز، قائل به پرداخت زکات به حاکم می‌باشند.

کليدواژه‌ها: زکات، ولي فقيه، حکومت اسلامي، بودجه، بيت‌المال.
طبقه‌بندي JEL:  J53،H71.