بهره‌مندي اقتصاد ملي از درآمدهاي ناشي از نفت و گاز و ايجاد عدم توازن‌هاي منطقه‌اي در کشور

 سال سيزدهم، شماره اول، پياپي 25، پاييز و زمستان 1400، ص 197 ـ 216

مقالة پژوهشي:
* محمد نعمتي/ استاديار دانشكده معارف اسلامي و اقتصاد دانشگاه امام صادق(ع)    nematy@isu.ac.ir
اميرحسين خورشيدي اطهر/ دانشجوي دکتري مديريت قراردادهاي بين‌المللي نفت و گاز دانشگاه امام صادق(ع)    a.khorshidi@isu.ac.ir
دريافت: 22/12/1400 ـ پذيرش: 05/04/1401
چکيده
سازوکار موجود در بهره‌مندي اقتصاد ملي از درآمدهاي حاصل از فروش ثروت‌هاي طبيعي (بويژه نفت و گاز) عامل مهم ايجاد اختلاف بين مناطق کشور است. اين درآمدها که در دست دولت است از کانال‌هاي مختلف و از طريق شکل‌دهي سازوکارها و نهادهاي ويژه خود عدم توازن‌هاي موجود را شکل می‌دهد. سازوکارهاي نفتي نادرستي که اکنون در بستر اقتصاد دولتي کشورمان شکل گرفته است، عامل ايجاد اختلاف بين مناطق نيست؛ بلکه خود معلول عواملي بنیادين‌تری است که در اين مقاله تلاش مي‌شود، تبيين گردد. بنا به یافته‌های این تحقیق که به روش تحلیلی سامان یافته، مالکيت ثروت‌های طبیعی و سازوکار توزيعي آن از کانال‌های زير بر شکل‌گيري اختلاف بين مناطق دامن زده است: 1) تأثير بر نظام برنامه‌ريزي و سياست‌گذاري توسعه منطقه‌اي در نظام کلان برنامه‌ريزي و سياستگذاري کشور؛ 2) تأثير بر نظام مديريت توسعه منطقه‌اي در ايران؛ 3) حذف یا کم‌رنگ کردن مشارکت بخش غيردولتي در اقتصاد ايران؛ 4) تأثير بر سازوکارهاي تخصيص منابع مالي؛ 5) تأثير برسازوکارهاي استفاده از منابع و قابليت‌هاي طبيعي و جغرافيايي، ظرفيت‌هاي فيزيکي-کالبدي و مزيت‌هاي نسبي و رقابتي منطقه‌اي و سياست‌هاي توسعه منطقه‌اي و نهايتاً 6) تأثير بر عوامل اجتماعي و منابع انساني.

کليدواژه‌ها: بهره‌مندي، توازن، اقتصاد ملي، نفت و گاز.
طبقه‌بندي JEL:  D63،N5..