معرفت اقتصاداسلامی، سال دوم، شماره دوم، پیاپی 4، بهار و تابستان 1390، صفحات 5-

    درآمدی بر مفهوم «عدالت اقتصادی» و شاخص‌های آن *

    نوع مقاله: 
    پژوهشی
    نویسندگان:
    سید مهدی معلمی / *استادیار - جامعه المصطفی العالمیه / mahdimoalemi@gmail.com
    سیدمحمدکاظم رجائی رامشه / *دانشیار - گروه اقتصاد مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) / rajaii@iki.ac.ir
    صفحه‌ها: 5- تاریخ دریافت: 1390/03/31 تاریخ پذیرش: 1390/08/17
    چکیده: 
    تبیین مفهوم عدالت اقتصادی و شاخص های آن یکی از دغدغه های اقتصاددانان است. علیرغم مطالعات انجام گرفته در این زمینه، تلاش چندانی برای استخراج شاخصهای عدالت اقتصادی از نگاه اسلام صورت نگرفته است. در این مقاله با استفاده از روش تحلیلی این فرضیه را مطرح می کنیم که تدوین شاخص های عدالت اقتصادی در دیدگاه اسلامی مستلزم تفکیک میان چهار معنای عدالت یعنی تساوی، دادن حق صاحبان حق، توازن و اعتدال و همچنین تمایز میان قلمرهای آن است. عدالت اقتصادی در عرصه های تولید، توزیع، مصرف و فرصت ها و خدمات عمومی ظهور پیدا می کند. معیار عدالت در توزیع فرصتها، برابری و مساوات، و در توزیع کارکردی، استحقاقی سهمی است که با تراضی به ‎دست می آید و شاخص آن قیمت بازاری است. معیار عدالت در توزیع درآمد و ثروت، توازن است. هر فطرت سالمی تصاحب 99% امکانات کره زمین توسط 1% از افراد جامعه را بی عدالتی می پندارد. این بی عدالتی را نمی توان با این منطق که «آنان با بازوی خود کسب کرده و خمس و زکاتش را پرداخت کرده اند»، توجیه کرد. معیار عدالت در رعایت حقوق نیازمندان، استحقاق در حد کفاف و شاخص آن حد کفاف و در پرداخت حقوق مالی بستگان، استحقاق عرفی است و شاخص آن اعتدال عرفی می باشد.
    کلمات کلیدی: 
    عدالت
    عدالت اقتصادی
    تفاوت فاحش طبقاتی
    شاخص عدالت
    معیارهای عدالت
    Article data in English (انگلیسی)
    متن کامل مقاله: 

    ، سال دوم، شماره دوم، پیاپی چهارم، بهار و تابستان 1390، صفحه 5 ـ 30

    Ma'rifat-i Eghtesadi, Vol.2. No.2, Spring & Summer 2011

    سیدمحمّدکاظم رجایی**/ سیدمهدی معلّمی***

    چکیده

    تبیین مفهوم عدالت اقتصادی و شاخص های آن یکی از دغدغه های اقتصاددانان است. علیرغم مطالعات انجام گرفته در این زمینه، تلاش چندانی برای استخراج شاخصهای عدالت اقتصادی از نگاه اسلام صورت نگرفته است. در این مقاله با استفاده از روش تحلیلی این فرضیه را مطرح می کنیم که تدوین شاخص های عدالت اقتصادی در دیدگاه اسلامی مستلزم تفکیک میان چهار معنای عدالت یعنی تساوی، دادن حق صاحبان حق، توازن و اعتدال و همچنین تمایز میان قلمرهای آن است. عدالت اقتصادی در عرصه های تولید، توزیع، مصرف و فرصت ها و خدمات عمومی ظهور پیدا می کند. معیار عدالت در توزیع فرصتها، برابری و مساوات، و در توزیع کارکردی، استحقاقی سهمی است که با تراضی به ‎دست می آید و شاخص آن قیمت بازاری است. معیار عدالت در توزیع درآمد و ثروت، توازن است. هر فطرت سالمی تصاحب 99% امکانات کره زمین توسط 1% از افراد جامعه را بی عدالتی می پندارد. این بی عدالتی را نمی توان با این منطق که «آنان با بازوی خود کسب کرده و خمس و زکاتش را پرداخت کرده اند»، توجیه کرد. معیار عدالت در رعایت حقوق نیازمندان، استحقاق در حد کفاف و شاخص آن حد کفاف و در پرداخت حقوق مالی بستگان، استحقاق عرفی است و شاخص آن اعتدال عرفی می باشد.

    کلید واژه ها: عدالت، عدالت اقتصادی، تفاوت فاحش طبقاتی، شاخص عدالت، معیارهای عدالت

    طبقه بندی JEL: C43,OL5, D6, D63,

    * این مقاله برگرفته از طرح پژوهشی شاخص های عدالت اقتصادی می باشد که با حمایت مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری انجام شده است.

    ** استادیار گروه اقتصاد مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) smk_rajaee@yahoo.co.uk

    *** دانشجوی کارشناسی ارشد مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)

    دریافت: 31/3/1390 – پذیرش: 17/6/1390

    • بازدید: 25
    شیوه ارجاع به این مقاله: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    معلمی، سید مهدی، رجائی رامشه، سیدمحمدکاظم.(1390) درآمدی بر مفهوم «عدالت اقتصادی» و شاخص‌های آن *. دو فصلنامه معرفت اقتصاداسلامی، 2(2)، 5-

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    سید مهدی معلمی؛ سیدمحمدکاظم رجائی رامشه."درآمدی بر مفهوم «عدالت اقتصادی» و شاخص‌های آن *". دو فصلنامه معرفت اقتصاداسلامی، 2، 2، 1390، 5-

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    معلمی، سید مهدی، رجائی رامشه، سیدمحمدکاظم.(1390) 'درآمدی بر مفهوم «عدالت اقتصادی» و شاخص‌های آن *'، دو فصلنامه معرفت اقتصاداسلامی، 2(2), pp. 5-

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    معلمی، سید مهدی، رجائی رامشه، سیدمحمدکاظم. درآمدی بر مفهوم «عدالت اقتصادی» و شاخص‌های آن *. معرفت اقتصاداسلامی، 2, 1390؛ 2(2): 5-