عقلانیت طیفی اسلامی در مقابل نظریه انتخاب عقلایی اقتصاد متعارف
نویسندگان:
محمدسعید پناهی بروجردی
/ دکتراي فلسفه اقتصاد اسلامي، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني (ره) / ms_panahi@atu.ac.ir
/ دکتراي فلسفه اقتصاد اسلامي، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني (ره) / ms_panahi@atu.ac.irچکیده:
نظریه‌ی «انتخاب عقلایی» با دو رویکرد عمده‌ی پی جویی «نفع شخصی» و «سازگاری درونی انتخاب ها»، یکی از پایه ای ترین فروض علم اقتصاد متعارف بوده و همواره از سوی اقتصاددانان متعارف و مسلمان اشکالاتی بر آن مطرح شده است. اقتصاددانان متعارف و اسلامی برای معرفی جایگزینی مناسب برای این نظریه، درصدد ارائه‌ی تعریف جدیدی از «عقلانیت اقتصادی» برآمده اند. در این مقاله، با روش تحقیق «توصیفی- تحلیلی»، نظریه‌ی «عقلانیت طیفی اسلامی» معرفی شده است. بنا به فرضیه مقاله، عقلانیت در رویکرد اسلامی، هم از لحاظ هنجاری و هم اثباتی، مفهومی طیفی دارد. بر اساس رویکرد عقلانیت طیفی اسلامی، انتخاب عقلایی از نگاه هنجاری، انتخابی است که دارای چهار مؤلفه: تبعیت از تکالیفِ اقتصادی الهی، منفعت گرایی فراگیر، محاسبه گری جامع، و جمع آوری اطلاعات در حد علم و یقین باشد. این نظریه از نگاه اثباتی نیز تشکیکی بودن عقلانیت افراد را مطرح می کند. بر این اساس، انسان مسلمان عاقل در صورت مواجهه با گزینه های مختلف، ممکن است انتخاب هایی با درجات متفاوت عقلانیت داشته باشد؛ هرچند که برخی از این انتخاب ها، عاقلانه تر از انتخاب های دیگر محسوب می شود.
Article data in English (انگلیسی)
Title:
Islamic Spectral Rationality versus Rational Choice Theory in Conventional Economics
Abstract:
Rational choice theory, with two main approaches of pursuing personal gain and internal consistency of choices, is one of the most basic assumptions of conventional economics, and has consistently been criticized by conventional and Muslim economists. In order to introduce a suitable alternative to this theory, conventional and Islamic economists have come up with a new definition of economic rationality. Using the "descriptive-analytical" research method, the present study introduces the theory of "Islamic spectral rationality ". Based on the hypothesis of the paper, rationality in the Islamic approach has a spectral meaning both in normative and affirmative aspects. Based on the Islamic-spectral rationality approach, from a normative point of view, rational choice is a choice with four components: adherence to divine economic duties, comprehensive utilitarianism, comprehensive examination and gathering certain and correct information. From an affirmative approach, this theory also suggests the analogicity of individuals’ rationality. Accordingly, a wise Muslim, when confronted with various options, may have choices of varying degrees of rationality, although some of these choices are considered more rational than other choices.
References:
References:
- نهج‌البلاغه، 1414ق، شريف رضى، 1414ق، قم، هجرت.
- ابن شعبه حراني، حسن‌بن علي، 1404ق، تحف العقول، چ دوم، قم، جامعه مدرسين.
- تميمي آمدي، عبدالواحد بن محمد، 1366، تصنيف غرر الحکم و درر الکلم، قم، دفتر تبليغات اسلامي.
- جمعي از نويسندگان، 1374، مباني اقتصاد اسلامي، چ دوم، تهران، سمت.
- چپرا، محمد عمر، 1384، آينده علم اقتصاد(چشم اندازي اسلامي)، ترجمة احمد شعباني، تهران، دانشگاه امام صادق(ع).
- داودي، پرويز، 1389، اقتصاد خرد1، تهران، دانايي توانايي.
- رجايي، سيدکاظم، 1386، «تقاضاي بازار اسلامي در مقايسه با بازار رقابت کامل»، جستارهاي اقتصادي، ش8، ص65-98.
- رجايي، سيدمحمدکاظم، و مهدي خطيبي، 1392، شاخص اسراف و معيارهاي آن، قم، نشر المصطفي.
- سايمون، هربرت اي، 1371، رفتار اداري؛ بررسي در فراگردهاي تصميم گيري در سازمان اداري، ترجمة محمدعلي طوسي، تهران، مرکز آموزش مديريت دولتي.
- سن، آمارتيا، 1377، اخلاق و اقتصاد، ترجمة حسن فشارکي، تهران، شرکت نشر و پژوهش شيرازه کتاب.
- ـــــ ، 1390، انديشۀ عدالت، ترجمۀ هرمز همايون پور و وحيد محمودي، تهران، کندوکاو و کتاب روشن.
- صدوق، محمدبن علي، 1413ق، من لا يحضره الفقيه، چ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامى.
- طبرسي، حسن‌بن فضل، 1385ق، مشکاة الأنوار في غرر الأخبار، چ دوم، نجف، المکتبة الحيدرية.
- عربي، سيدهادي، 1374، «تقاضاي سرمايه‌گذاري در اقتصاد اسلامي»، حوزه و دانشگاه، ش4، ص14 ـ 21.
- فروند، ژولين، 1362، جامعه شناسي ماکس وبر، ترجمة عبدالحسين نيک گهر،تهران، رايزن.
- کراجکي، محمدبن علي، 1410ق، کنز الفوائد، قم، دارالذخائر.
- کرمي، محمدحسين و عسكر ديرباز، 1384، مباحثي در فلسفه اقتصاد، قم، پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
- کلمن، جيمز، 1377، بنيادهاي نظريه اجتماعي، ترجمة منوچهر صبوري کاشاني، تهران، نشر ني.
- کلينى، محمدبن يعقوب، 1407ق، الکافي، چ چهارم، تهران، دار الکتب الإسلامية.
- ليثى واسطى، على‌بن محمد، 1376، عيون الحکم و المواعظ، قم، دار الحديث.
- منسوب به جعفر بن محمد، امام ششم عليه السلام، 1400ق، مصباح الشريعة، چاپ اول، بيروت، اعلمي.
- يوسفي، احمدعلي، 1395، «رابطه کفاف و توسعه در مصرف بر اساس ر وايات اسلامي»، علوم و حديث، ش2، 138-158.
- Argyris, Chris, 1973, “Some Loimition of Rational Man Organization Theory”, Public Administration Review, No. 4, P 253-267.
- Blaug, Mark, 1992, The Methodology of Economics: Or How Economists Explain, New York, Cambridge University Press,
- Calhoun, Craige et. Al, 2002, Contemporary Sociological Theory, Great Britain, Blackwell Publishers Ltd.
- Fine, Robert & David Hiss, 2001, The Decision to Commit a Crime Against Humainty, in Archer, Margaret S. & Jonathan Q., Rational Choice Theory: Resisting Colonization, USA & Canada, Routledge,.
- Friedrichs,J. & Opp, k, 2002, “Rational behaviour in Every Situations”, European Sociological Review, Vol. 18, No. 4, P 401-415.
- Godelier, Maurice, 1968, Rationalité et irrationalité en économie, Paris, F. Maspero, impr.
- Hasan, Zubair, 2002, “Maximization postulates and their efficacy for Islamic economics”, American Journal of Islamic Social Sciences, Vol. 19, No.1, P 95-118.
- Hausman, Daniel M, McPherson, Michael S, 2006, Economic analysis, moral philosophy, and public policy, 2d ed., New York, Cambridge University Press.
- Kahf, Monzer, 1992, A Contribution to the theory of Consumer Behavior in an Islamic Society in Readings in Microeconomics in Islamic Perspective, edited by sayyid tahir et al, Malaysia, Longman.
- Khan, M. Fahim, 1992, Theory of Consumer Behavior in an Islamic Perspective, Readings in Microeconomics in Islamic Perspective, edited by sayyid tahir et al, Malaysia, Longman.
- Mas-Colell, Andreu, et al, 1995, Microeconomic Theory, Oxford, Oxford University Press.
- McDougall, William, 2001, An Introduction to Social Psychology, Kitchener, Batoche Books.
- Mitchell, Wesley C., Mar, 1910, “The Rationality of Economic Activity”, Journal of Political Economy, The University of Chicago Press, Vol. 18, No. 3, P 197-216.
- Rubinstein, Ariel, 1998, Modeling Bounded Rationality, Cambridg, Massachusett, The MIT Press.
- Sent, Esther-Mirjam, 2008, HistoryoftheConceptofRationality in The New Palgrave Dictionary of Economics, Steven N. Durlauf and Lawrence E. Blume (Eds.), Second Edition, New York, Palgrave Macmillan.
- Siddiqi, M.N, 1972, The Economic Enterprise in Islam, Lahore, Islamic Publications.
- _____., 1970, some aspects of the Islamic Economy, Lahore, Islamic Publications.
- Syed Agil, Syed Omar, 1989, “Rationality in Economic Theory: A Critical Appraisal”, IIUM Journal of Economics and Management, Vol. 2, No. 2, P 79-94.
- Torfing, Jacob, 2001, “Path-Dependent Danish welfare Reforms: The Contribution of the New Institutionalisms to Understanding Evolutionary Change”, Scandinavian Political Studies, Vol. 24, No. 4, P 277-309.
- Zsolnai, L, 1998, “Rational Choice and the Diversity of Choice”, Journal of Socio-Economics, Vol. 27, No. 4, P 613-622.
شیوه ارجاع به این مقاله:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
داودی، پرویز، توکلی، محمدجواد، پناهی بروجردی، محمدسعید.(1396) عقلانیت طیفی اسلامی در مقابل نظریه انتخاب عقلایی اقتصاد متعارف. دو فصلنامه معرفت اقتصاداسلامی، 9(1)، 67-84
پرویز داودی؛ محمدجواد توکلی؛ محمدسعید پناهی بروجردی."عقلانیت طیفی اسلامی در مقابل نظریه انتخاب عقلایی اقتصاد متعارف". دو فصلنامه معرفت اقتصاداسلامی، 9، 1، 1396، 67-84
داودی، پرویز، توکلی، محمدجواد، پناهی بروجردی، محمدسعید.(1396) 'عقلانیت طیفی اسلامی در مقابل نظریه انتخاب عقلایی اقتصاد متعارف'، دو فصلنامه معرفت اقتصاداسلامی، 9(1), pp. 67-84
