معرفت اقتصاداسلامی، سال چهاردهم، شماره اول، پیاپی 27، پاییز و زمستان 1401، صفحات 63-82

    امکان‌سنجی علم اقتصاد اسلامی در اندیشة آیت‌الله مصباح یزدی

    نوع مقاله: 
    پژوهشی
    نویسندگان:
    محمد بیدار برچین علیا / استادیار گروه اقتصاد مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) / bidar.mohamad@yahoo.com
    صفحه‌ها: 63-82 تاریخ دریافت: 1402/02/28 تاریخ پذیرش: 1402/07/10
    چکیده: 
    هویت علمی اقتصاد اسلامی چالشی ترین مبحث در ادبیات اقتصاد اسلامی به شمار می رود. اندیشمندان مسلمان مواضع متفاوتی در این زمینه برگزیده اند. آیت الله مصباح یزدی علم اقتصاد را قابل تقسیم به دینی و غیردینی نمی داند و معناداری تفکیک مزبور را تنها در بخش توصیه ای اقتصاد می پذیرد. ایشان با استناد به خارج بودن تبیین حقایق تکوینی از وظیفة دین و تفضلاتی بودن نصوص علمی موجود در آیات و روایات، مطالعه و تبیین سازوکارهای علمی حاکم بر بازار را خارج از وظیفة دین برشمرده است. این تحقیق با روش استنادی و تحلیلی به تبیین و بررسی هویت علمی اقتصاد اسلامی در اندیشة آیت الله مصباح یزدی می پردازد. بنا به فرضیة مقاله، اقتصاد اسلامی علاوه بر هویت مکتبی، از هویت علمی نیز برخوردار است؛ زیرا اقتصاد جزء علوم انسانی رفتاری است و رفتارها براساس مبانی و اصول ارزشی شکل می گیرند. ازاین رو، گزاره هایی که به توصیف، تبیین و پیش بینی رفتارهای اقتصادی منبعث از اصول و مبانی اسلام می پردازند، ماهیت علمی و اسلامی دارند. البته پاره ای دیگر از گزاره ها در علم اقتصاد وجود دارند که قابلیت تقسیم به اسلامی و غیراسلامی ندارند. گزاره های مفهومی و گزاره هایی که نتیجة قهری رفتارهای عوامل اقتصادی به شمار می روند، در این گروه قرار می گیرند.
    کلمات کلیدی: 
    آیت الله مصباح یزدی، علم دینی، علم اقتصاد اسلامی، گزاره های توصیفی، گزاره های رفتاری، اصول و مبانی مکتبی.
    Article data in English (انگلیسی)
    • انس زرقا، محمد، 1383، «اسلامي کردن علم اقتصاد؛ مفهوم و روش»، ترجمة منصور زراءنژاد، اقتصاد اسلامي، ش 14، ص 145-166.
    • بيدار، محمد، 1397، ماهيت اقتصاد اسلامي (مکتب، نظام وعلم)، رسالة دکتري، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
    • تسخيري، محمدعلي، 1382، پنجاه درس در اقتصاد اسلامي، تهران، فرهنگ مشرق زمين.
    • تمدن جهرمي، محمدحسين، 1389، گفتارهايي در زمينه اقتصاد، علوم اجتماعي و شناخت روش علم، تهران، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات اجتماعي جهاد دانشگاهي.
    • توکلي، محمدجواد، 1400، «چگونگي ورود ارزش‌ها در نظريه‌هاي اقتصاد اسلامي»، معرفت اقتصاد اسلامي، ش 24، ص 111-136.
    • توکلي، محمدجواد، 1396، «بازخواني رويکرد شهيد صدر در مورد هويت علمي اقتصاد اسلامي»، روش‌شناسي علوم انساني، ش 90، ص 211-234.
    • جعفري، محمدتقي، 1419ق، رسائل فقهي، تهران، مؤسسة منشورات کرامت.
    • جوادي آملي، عبدالله، 1389، منزلت عقل در هندسه معرفت ديني، قم، اسراء.
    • حائري، سيدکاظم، بي‌تا، ماهيت اقتصاد اسلامي، بي‌جا، بي‌نا.
    • دادگر، يدالله، 1383، تاريخ تحولات انديشه اقتصادي (آزموني مجدد)، قم، دانشگاه مفيد.
    • دبيرخانه همايش مباني فلسفي علوم انساني، 1389، جستارهايي در فلسفه علوم انساني از ديدگاه حضرت علامه آيت‌الله مصباح يزدي، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
    • رجایی، سیدمحمد کاظم، 1389، «تقاضای سازگار با مبانی و ارزش‌های اسلامی»، اقتصاد اسلامي، ش 40، ص 29-56.
    • ريمون بار، 1367، اقتصاد سياسي، ترجمة منوچهر فرهنگ، تهران، سروش.
    • سبحاني، جعفر، 1378، سيماي اقتصاد اسلامي، قم، مؤسسة تحقيقاتي و تعليماتي امام صادق(ع).
    • صدر، سيدمحمدباقر، 1417ق، اقتصادنا، قم، دفتر تبليغات اسلامى (شعبه خراسان).
    • صدوق، محمدبن على، 1385، علل الشرائع، تهران، كتاب‌فروشى داورى.
    • غفاري، هادي و علي چنگي آشتياني، 1390، تاريخ عقايد اقتصادي، تهران، دانشگاه پيام نور.
    • غني‌نژاد، موسي، 1381، درباره هايک، تهران، نگاه معاصر.
    • مصباح يزدي، محمدتقي، 1372، «سلسله گفت و شنودهايي درمورد مباحث بنيادي علوم انساني»، مصباح، ش 8، ص 9-24.
    • مصباح يزدي، محمدتقي، 1376الف، «سلسله درس‌هايي درباره معرفت ديني (2)»، مصباح، ش 21، ص 5-16.
    • مصباح يزدي، محمدتقي، 1376ب، «شيوه‌هاي اسلامي کردن دانشگاه‌ها»، معرفت، ش 20، ص 4-8.
    • مصباح يزدي، محمدتقي، 1377، پيش‌نيازهاي مديريت اسلامي، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
    • مصباح يزدي، محمدتقي، 1385، آموزش عقايد، تهران، اميرکبير.
    • مصباح يزدي، محمدتقي، 1392، رابطه علم و دين، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
    • ميرمعزي، سيدحسين، 1385، «نقد و بررسي ديدگاه شهيد صدر درباره هويت اقتصاد اسلامي»، اقتصاد اسلامي، ش 22، ص 123-146.
    • ميرمعزي، سيدحسين، 1392، «درآمدي بر علم اقتصاد اسلامي (اقتصاد برکت)»، اقتصاد اسلامي، ش 50، ص 5-30.
    • نظري، حسن‌آقا و محمد بيدار، 1398، «ادله امکان‌پذيري علم اقتصاد اسلامي»، معرفت اقتصاد اسلامي، ش 21، ص 165ـ184.
    • نظري، حسن‌آقا و همكاران، 1397، «معني‌شناسي مکتب، نظام و علم در ادبيات اقتصاد اسلامي»، معرفت اقتصاد اسلامي، ش 19، ص 25-46.
    • نظري، حسن‌آقا، 1396، اصول و مباني اقتصاد اسلامي، قم و تهران، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سمت.
    • نظري، حسن‌آقا، 1399، روش‌شناسي علم اقتصاد اسلامي با رويکرد واقعيت نهادي، قم و تهران، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سمت.
    • Hausman , D and M.Mcpherson, 2006, Economic Analysis, Moral philosophy and public policy, Cambridge University Press.
    • Hendarson, James M. and Richard E. Quandt, 1980, Microeconomic Theory: a Mathematical approach, McGraw- Hill Intarnational Book Company.
    • Robbins Lionel, 1994, The Nature and Ignificance of Economic Science, in The Philosophy of Economics, Cambridge University Press, NewYork.
    • Samuelsn Paul A. and William D. Nordhaus, 1989, Economics, Mcgraw-Hill book company.
    • بازدید: 44
    شیوه ارجاع به این مقاله: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    بیدار برچین علیا، محمد.(1401) امکان‌سنجی علم اقتصاد اسلامی در اندیشة آیت‌الله مصباح یزدی. دو فصلنامه معرفت اقتصاداسلامی، 14(1)، 63-82

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    محمد بیدار برچین علیا."امکان‌سنجی علم اقتصاد اسلامی در اندیشة آیت‌الله مصباح یزدی". دو فصلنامه معرفت اقتصاداسلامی، 14، 1، 1401، 63-82

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    بیدار برچین علیا، محمد.(1401) 'امکان‌سنجی علم اقتصاد اسلامی در اندیشة آیت‌الله مصباح یزدی'، دو فصلنامه معرفت اقتصاداسلامی، 14(1), pp. 63-82

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    بیدار برچین علیا، محمد. امکان‌سنجی علم اقتصاد اسلامی در اندیشة آیت‌الله مصباح یزدی. معرفت اقتصاداسلامی، 14, 1401؛ 14(1): 63-82