معرفت اقتصاداسلامی، سال چهاردهم، شماره اول، پیاپی 27، پاییز و زمستان 1401، صفحات 175-188

    تضمین کارکرد اقتصادی عقد مرابحه در پرتو عدالت قضایی

    نوع مقاله: 
    پژوهشی
    نویسندگان:
    محسن پهلوانی / دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران / mohsen_pahlevani@yahoo.com
    ✍️ پژمان پیروزی / استادیار گروه حقوق، دانشکده علوم انسانی، واحد شهر قدس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران / pezhman_pirouzy@yahoo.com
    علی زارع / استادیار گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران / dr.alizare@gmail.com
    صفحه‌ها: 175-188 تاریخ دریافت: 1402/04/15 تاریخ پذیرش: 1402/06/20
    چکیده: 
    مرابحه از اقسام عقد بیع است که به فصل سوم قانون عملیات بانکی بدون ربا مصوب 1362 الحاق شده است. با لحاظ قراردادهای مرابحة بانک ها و شروط تحمیلی مندرج در آن، درخصوص امکان استیفای حقوق اشخاص مرتبط با آن، ابهامات جدی مطرح است که آیا با توجه به شروط تحمیلی مزبور، این عقد کارکرد واقعی خود را خواهد داشت؟ جایگاه محاکم قضایی و رویة جاری در راستای تضمین کارکرد اقتصادی آن چگونه است؟ تحقیق پیش رو با روش توصیفی ـ تحلیلی و گردآوری اسنادی اطلاعات به این نتایج انجامید که به واسطة شروط تحمیلی یادشده، محاکم بر مبنای اصول حاکم بر قراردادها و آزادی اراده تصمیم می گیرند؛ هرچند قرارداد مورد اختلاف، نسبت به یک طرف ناعادلانه باشد. لذا در راستای جلوگیری از انحراف کارکرد و تضمین اجرای آن در پرتو عدالت قضایی، اصلاح قانون عملیات بانکی بدون ربا، ابلاغ شیوه نامة اجرایی تنظیم قرارداد مرابحه و بازنگری در شروط تحمیلی مندرج در آن ضروری است.
    کلمات کلیدی: 
    مرابحه، شروط تحمیلی و الحاقی، رأس المال، شروط اختصاصی مرابحه، عدالت قضایی.
    Article data in English (انگلیسی)
    • پهلوان، حميد و روح‌الله رضوي، 1386، اوراق صکوک: تعريف، انواع و ساختار، تهران، گزارش پژوهشي مديريت پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامي وابسته به بورس اوراق بهادار.
    • جعفري لنگرودي، محمدجعفر، 1378، مبسوط در ترمينولوژي حقوق، تهران، گنج دانش.
    • حسنين، فياض عبدالمنعم. 1417ق، دراسات في الإقتصاد الاسلامي (بيع المرابحه)، ج8، قاهره، المعهد العالمي للفکر الاسلامي.
    • حلي، حسنبن يوسف، بي‌تا، تذکرة الفقاء، قم، مؤسسة آل‌البيت(ع).
    • شافعي، محمدبن ادريس، 1973م، الام، بيروت، دارالوفاء.
    • صالح‌آبادي، علي، 1385، بازارهاي مالي اسلامي، تهران، دانشگاه امام صادق(ع).
    • صدوق، محمدبن علي، 1413ق، من لا يحضره الفقيه، قم، جامعة مدرسين.
    • طوسي، محمدبن حسن، 1387ق، المبسوط في فقه الإماميه، تهران، المکتبة المرتضويه لاحياء الآثار الجعفريه.
    • طوسي، محمدبن حسن، 1400ق، النهايه في مجرد الفقه و الفتاوي، بيروت، دار الکتاب العربي.
    • طوسي، محمدبن حسن، 1407ق، الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامي.
    • عادل، مرتضي و محسن شمس‌الهي، 1397، «شروط غيرمنصفانه در قراردادهاي مصرف‌کننده»، پژوهش حقوق خصوصي، سال هفتم، ش 25، ص 206-233.
    • عاملي، زين‌الدين‌بن علي (شهيد ثاني)، 1410ق، روضة البهية في شرح المعة الدمشقيه، قم، كتابفروشي داوري.
    • عطارشهرکي، سيده‌مريم، 1400، «رهیافتی فقهی وحقوقی برشروط تحمیلی درقراردادهای مشارکت مدنی بانکی»، اقتصاد اسلامي، ش 82، ص 183-211.
    • عليزاده، بهروز، 1396، «شروط اختصاصي عقد مرابحه در فقه اماميه و حقوق ايران»، گواه، سال سوم، ش 1، ص 123-158.
    • کريمي، عباس، 1381، «شروط تحميلي از ديدگاه قواعد عمومي قراردادها»، پژوهش‌هاي حقوقي، سال اول، ش 1، ص 75-82.
    • کليني، محمدبن يعقوب، 1407ق، الکافي، تهران، دارالکتاب الاسلاميه.
    • محقق حلي، جعفربن حسن، 1408ق، شرائع الإسلام في مسائل الحلال و الحرام، قم، اسماعيليان.
    • محقق حلي، جعفربن حسن، 1413ق، الرسائل التسع، قم، کتابخانه آيت‌الله مرعشي نجفي.
    • مفيد، محمدبن محمدبن نعمان، 1413ق، المقتعه، قم، کنگرة جهاني هزاره شيخ مفيد.
    • موسويان، سيدعباس، 1390، «امکان‌سنجي کاربرد مرابحه در بانک‌داري بدون ربا»، روند پژوهش‌هاي اقتصادي، سال نوزدهم، ش 59، ص 33-57.
    • نجفي، محمدحسن، 1981م، جواهر الکلام في شرح شرائع الاسلام، بيروت، دار احياء التراث العربي.
    • هاشمي شاهرودي، سيدمحمود، 1426ق، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، قم، مؤسسة دائرة‌المعارف فقه اسلامی.
    • بازدید: 32
    شیوه ارجاع به این مقاله: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    پهلوانی، محسن، پیروزی، پژمان، زارع، علی.(1401) تضمین کارکرد اقتصادی عقد مرابحه در پرتو عدالت قضایی. دو فصلنامه معرفت اقتصاداسلامی، 14(1)، 175-188

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    محسن پهلوانی؛ پژمان پیروزی؛ علی زارع."تضمین کارکرد اقتصادی عقد مرابحه در پرتو عدالت قضایی". دو فصلنامه معرفت اقتصاداسلامی، 14، 1، 1401، 175-188

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    پهلوانی، محسن، پیروزی، پژمان، زارع، علی.(1401) 'تضمین کارکرد اقتصادی عقد مرابحه در پرتو عدالت قضایی'، دو فصلنامه معرفت اقتصاداسلامی، 14(1), pp. 175-188

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    پهلوانی، محسن، پیروزی، پژمان، زارع، علی. تضمین کارکرد اقتصادی عقد مرابحه در پرتو عدالت قضایی. معرفت اقتصاداسلامی، 14, 1401؛ 14(1): 175-188